Ermənistanda siyasi burulğan davam edir
Türk İslam Araşdırmaları Mərkəzi başqanı, Xəzər Universitetinin müəllimi Dr. Telman Nüsrətoğlunun "Ermənistanda siyasi burulğan davam edir" başlıqlı analitik yazısı.
Müxalifət cəbhəsinin seçkiyə Baş nazirin istefasını istəyərək getmək tələblərinə cavab, yenə özünə məxsus interpritasiya ilə Armavir vilayətinin Araqats kəndində seçicilərlə görüşən Nikol Paşinyandan gəldi. O, hakimiyyətdən getmək üçün yox, növbədənkənar seçkilərin qanunvericiliyə uyğun keçirilə bilməsi naminə aprel ayında istefa verəcəyini, lakin Baş nazirin səlahiyyətlərini də icra etməyə davam edəcəyini bəyan etdi. Aydındır ki, Ermənistan kimi sözdə müstəqil və stabilliyin kövrək olduğu, siyasi institutlar və anlayışların tam təşəkkül etmədiyi, dövlətçilik və qanunların aliliyi anlayışının oturuşmadığı, xarici müdaxilələrə də açıq olan ölkələrdə iqtidar ricaqlarına sahib olaraq seçkilərə getmək istənilən siyasi qüvvə üçün ayrıca bir üstünlük təmin etməkdə, şiddətlənən hakimiyyət mübarizəsi fonunda kritij önəm qazanmaqdadır. Məhz bu səbəbdən başından bəri Ermənistanın revanşist müxalifəti Paşinyan Qarabağdakı məğlubiyyətin etirafı olan 10 Noyabr sazişinə imza atdığı gündən onun istefasına nail olub sonra yeni seçkilərə getmək istəməkdə, beləcə öz nəzarətlərində bir seçki prosesinin aparılmasını arzulamaqdadır. Ancaq görsənən odur ki “istefa” açıqlamasıyla Baş nazir, ilk günlərdən yetəri qədər narazı kütləni meydanlara toplaya bilməyərək nəyə qadir olduğunu, güc və imkanlarının sərhədlərini nümayiş etdirən müxalifət cəbhəsinin daha bir siyasi arqumentini də əllərindən almaqda, seçki prosesini mümkün olduğu qədər öz üstünlüyü şəraitində aparmağa çalışmaqdadır.
Şübhəsiz ki, bu ölkədə gedən hakimiyyət mübarizəsini geopolitik amillərin təsirini diqqətə almadan analiz etmək mümkün deyildir. Seçkilər yaxınlaşdıqca daxili siyasi qruplaşmalar və konfiqurasiyanın, erməni kilsəsi başda olmaqla cəmiyyət üzərində təsir rıçaqlarına sahib olan bütün digər quruluş və komitələrin davranış, açıqlama və hər hansı bir mövqe dəyişiminin mərkəzində Rusiya əsas rolu oynamaqla xarici faktor birinci dərəcədə diqqətə alınmalı, bu fəaliyyətlərin bütöv olaraq regiondakı proseslərin gedişinə, Ermənistanın Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlərinin seyrinə, Rusiyanın regional maraq və hesablarına, Amerika-Rusiya qarşıdurmasına nə şəkildə təsir edəcəyi əsas götürülməlidir. Növbədənkənar seçkilərə gətirib çıxardan proseslərin əsas katalizatoru 44 günlük Qarabağ müharibəsinin nəticələridir. Demək olar ki, erməni siyasətçilərinin bir birinə yönəlik bütün açıqlama və ittihamlarının mərkəzində də Türkiyə və Azərbaycanla münasibətlərin gələcəyinə dair məsələlər yer almaqdadır.
Geopolitik vektorlu, son günlərin ən qızğın müzakirələrinə səbəb olan açıqlamalarından biri də Ermənistan Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryanın İctimai Televizyaya verdiyi müsahibəsində səslənmiş oldu. Onun Erməni dövlətinin Türkiyəylə münasibətlər kontekstində müharibəyə qədərki milli təhlükəsizlik konsepsiyasının bəzi tezislərinə yenidən baxma zərurətinin yarandığıyla bağlı fikirləri ətrafında qızğın müzakirələr yaşanmaqdadır. Qriqoryanın “əgər biz yolların, dəhlizlərin, sərhədlərin açılmasına gedərək normallaşma yolunu seçiriksə Türkiyəylə bağlı baxışlarımızı da korrektə etməliyik, yaranan siyasi vəziyyət həm də Ermənistan və bütün region üçün yeni imkanlar açır, bunu nəzərə almalıyıq” yönündəki sözlərinə ən sərt reaksiyaların Rusiya və diasporanın nəzarətində olan siyasətçilərdən gəlməsi də düşündürücüdür. Moskvanın Qərblə qlobal mübarizəsi bağlamında daha çox Türkiyə və region dövlətləriyə əlaqələrin gücləndirilməsi və inteqrasiyanın dərinləşdirilməsində maraqlı olduğunu vurğulamaqla birlikdə tamamən öz orbitində bir Ermənistan görmək istədiyi, tarixdən günümüzə daha çox ermənilər üzərindən Cənubi Qafqazda varlıq göstərdiyi də bilinməlidir. Heç bir halda düşmənçilik siyasətinə son verərək Türkiyə və Qərbə yaxınlaşmaq istəyən bir Ermənistan reallığıyla barışmaq istəməz. Türkiyə və Azərbaycan düşmənçiliyinin diasporanın da varlıq səbəbi olduğu bəllidir. Türkiyə 1993-cü ildə erməni silahlı qüvvələri tərəfindən Kəlbəcər rayonunun işğal edilməsinə etiraz olaraq Ermənistanla sərhədlərini bağlamış, işğalçı siyasətin səbəb olduğu təcrid vəziyyəti Yerevan üçün ciddi siyasi-iqtisadi nəticələr doğurmuşdur. Paşinyanın ardınca onun komandasında yer alan, dövlətin ən mərhəm bilgilərinə sahib olan təhlükəsizlik bürokratiyası təmsilçisinin də Ermənistanın tamamən bir for-post olmasının, dövlətçiliklərinin yox olmasının qarşısını almaq üçün cəmiyyətə həqiqətləri söyləmə ehtiyacı hiss etməsi, Türkiyə ilə münasibətləri normallaşdırmanın alternativinin olmadığını etiraf etməsi yeni dövr regional proseslərin istiqamətini anlamaq üçün də mühümdür.
Paşinyanın qarşısında yer alan əksər siyasi qüvvələrin bu vəya digər şəkildə Ermənistanın köhnə hakimiyyət komandasıyla bağlı, xalqın gözündən düşmüş şəxslərdən ibarət olması Gürcüstandakı Qərb yönümlü Saakaşvili iqtidarına son verən İvanaşvili proyektinə bənzər bir proyekti burada da gündəmə gətirməkdədir. Rusiya Erməniləri İttifaqının rəhbəri Putinə yaxınlığıyla da bilinən erməni əsilli milyarder iş adamlarından Ara Abramyanın seçkilərədə aktiv iştirak edəcəyiylə bağlı bəyanı Ermənistanda ciddi rezonans doğurmuşdur. Onun hələlik nə şəkildə, necə bir platformayla, hansı seçki bloku və ya siyasi qüvvələrlə birlikdə seçkilərdə iştirak edəcəyi bəlli olmasa da resursları etibariylə Paşinyan üçün ciddi problemlər yarada biləcək bir rəqib olacağı da aydındır.