Օրակարգ - 08
Օրակարգ - 08 - 2018
Թուրքիա եւ սիրիացի ընդդիմադիրների կողմից Աֆրինը ահաբեկիչներից մաքրելու նպատակով սկիզբ տված «Ձիթենու ճյուղ» գործողությունը առաջին ամսիը լրացնելուց, Վաշինգտոնի ահաբեկիչներին աջակցող վերաբերմունքի պատճառող լարված է անցել Թուրքիա-ԱՄՆ հարաբերությունները։ Թուրքիան Սիրիայի տարածքային ամբողջականություն եւ սահմանային անվտանգությունը մտածելուց, ԱՄՆ-ը Սիրիայում շարունակում է աջակցություն ցուցաբերել ահաբեկչական խմբավորում ՊԿԿ-ին։
ՆԱՏՕ-ի երկու դաշնակիցների միջեւ ինչքան էլ «ահաբեկչության աջակցության» վրայով ճգնաժամ ստեղծվի, ապա անցյալից մինջ այսօր կողմերի միջեւ գտնվում է կազմվածքային խնդիրներ։ Թուրքիա-ԱՄՆ հարաբերությունները սկսեցին լարվել արաբական գարնան ընթացքում տարբեր դիրքերում, Եգիպտոսում տեղի ունեցող եւ ԱՄՆ-ի աջակցած զինվորական հեղաշրջման ու հուլիս 15-ի ՖԵՏՕ-ի զինվորական հեղաշրջման փորձից հետո։
ԱԳՆ Չավուշօղլուի «Հարաբերությունները գտնվում են կրիտիկական պահում, դա կամ շտկվելու են կամ էլ ավիրվելու է» արտահայտությունից հասկանում ենք որ կապերը լարված են։ ԱՄՆ ինչքան էլ դիմադրի Թուրքիայի լրջության հարցում, Չավուշօղլուն Թիրլերսոնի «հասկանում ենք Թուրքիայի մտահոգությունը» նախադասության դիմաց ուղղել է հետեւյալ խոսքերը․ «Մենք խոսքեր չե այլ պահանջում ենք գործ»։
Այսպիսով Թուրքիան հիշեցրել է անցյալում ԱՄՆ-ի տված խոսքերը չկատարելու մասին։ Եթե ԱՄՆ տրվող խոսքերը չկատարի, ապա Թուրքիան ստիպված կլինի ծայրահեղ որոշումներ կայացնել։ ԱՄՆ դաշնակցության տեսանկյունից քայլեր ձեռնարկելով հանդերձ Թուրքիայի հետ երկար ժամանակ է առնելու վստահության ձեռք բերումը։
Վարչապետի օգնական եւ կառավարության խոսնակ Բեքիր Բոզդաղը Թուրքիայի սահմանում ահաբեկչական անցք եւ պետության ոչնչացվելու մասին նշելուց ասաց․«ԱՄՆ-ը ՊԿԿ-ԿՋԿ-ՊՅԴ-ՅՊԳ ահաբեկչական խմբավորումների հարցում չպետք է խաղա Թուրքիայի հետ։ Անվանափոխությամբ հնարավոր չե պահել ահաբեկիչներին եւ իրականությունը կմնա անփոփոխ, չեք կարող մարդկանց խափել։ Նրանք պետք է ընդունեն ՊԿԿ եւ ՅՊԳ-ի ահաբեկչական խմբավորում լինելու իրականությունը։ Անհրաժեշտ է վերջ տալ ահաբեկիչնեին տրամադրվող օգնությանը։ Հատկապես կրթական եւ զինամթերային աջակցության»։
Այս բոլոր խոսքերը ասվելուց ԱՄՆ պետքարտուղար Ռեքս Թիլերսոնը այցելություն կատարեց Թուրքիա։ Նա Անկարայում հանդիպել է նախագահ Էրդողան եւ ԱԳՆ Մեվլութ Չավուշօղլուի հետ։ Հանդիպման ընթացքում կողմերը միմյանց անվանել են ռազմավարական գործընկերներ եւ Թուրքիան հաղորդել է իր պահանջները։ Մյունբիչ եւ Սիրիայի հյուսիսային մասի վերաբերյալ կողմերը համաձայնվել են մեխանիզմ ստեղծել։ Թուրքիան հստակ արտահայտել է, որ հանդիպումները շարունակելիս, ընթանալու է ՊԿԿ-ՅՊԳ ահաբեկչական խմբավորումների դեմ պայքարը։
Ի հարկ է ԱՄՆ-Թուրքիա հարաբերությունները միայն ՊԿԿ-ՅՊԳ-ն չի կազմում։ Հիմքում ԱՄՆ-ը դեմ Թուրքիայի տարածաշրջանային հսկողության եւ նախագահ Էրդողանի վրայով փորձում է գիտակցություն ստեծել երկրում իսլամացման եւ բռնատիրության վերաբերյալ։ Երկար ժամանակ մամլո միջոցով եւ տեղական գործընկերների հետ Թուրքիայի դեմ գիտակցություն ստեղծվելուց, անտեսվեց Թուրքիայի ազգային շահերը եւ վիճաբանության հիմքը։ Միջին արեվելքում ԱՄՆ-ի հսկողության տակ գտնվող Սաուդյան Արաբիա, ԱՄԷ եւ Եգիպտոսում անտեսվում է մարդու իրավունքների խախտումները, ընդ որում Վաշինգտոնը մտահոգված է Թուրքիայի ազատ արտաքին քաղաքականությունից։
Երկու երկրների հարաբերություններին ամենածանր հարվածը հասցրել է, հուլիսի 15-ին հեղաշրջման փորձի ընթացքում՝ ԱՄՆ նշել է, հարված լինելու լուրերի գնահատվելու մասին։ Իսկ մի քանի օր անց մտահոգվել է հարվածը հասցնողների իրավիճակը եւ Ինջիրլիկի ռազմաբազայի այդ օրերում կողպեքային դերը։ ՖԵՏՕ ահաբեկչական խմբավորման ղեկավարի ԱՄՆ-ում գտնվելու եւ «CIA»-ի ու այլ ամերիկյան հաստատությունների ՖԵՏՕ-ին աջակցությունը երկու երկրների հարաբերությունները լարող զարգացումների ցուցակում է։ Թուրքիայի կողմից ներկայացվող բազմաթիվ փաստերով հանդերձ ԱՄՆ չի հանձնել ահաբեկչական խմբավորում ՖԵՏՕ-ի ղեկավարին եւ սկիզբ չի տվել իրավաբանական ընթացքին։ Փաստօրեն ԱՄՆ հուլիսի 15-ին չի մտահոգվել տեղի ունեցող զինվորական հարվածի փորձից։
ԱՄՆ եւ Թուրքիայի միջեւ տարաձայնության այլ թեմա է՝ Եգիպտոսում զինվորական հարվածի արդյունքում տապալվող Մոհամադ Մուրսիի իշխանությունը։ Թուրքիան Եգիպտոսում ժողովրդավարությամբ ընտրվող առաջին նախագահին աջակցելուց, ԱՄՆ-ի տեսանկյունից Անկարան աջակցել է ծայրահեղ իսլամական կառավարության։ ԱՄՆ Սիսի կատարած զինվորական հարվածից գոհ մնալուց, Թուրքիան աջակցել է Մուրսիին, որը երկու երկրների միջեւ մեծացրել է տարաձայնության չափերը։ Թուրքիան միջին արեվելքում աջակցում է ժողովրների կողմից ընտրվող կառավարություններին, իսկ ԱՄՆ ցանկանում է ղեկավար տեսնել իր շահերին հարմար մարդկանց։ Վաշինգտոնի համաձայն միջին արեվելքում ժողովրների ընտրած կառավարությունները վտանգ են սպառնում ԱՄՆ-ի շահերի համար։
