Turkiyaning madaniy xazinalari 31-qism
Van ko’li sohilida joylashgan Bitlis viloyatiga qarashli tarixiy Ahlat shahri haqida ma’lumot...
Bugungi dasturimizda Van ko’li sohilida joylashgan Bitlis viloyatiga qarashli tarixiy Ahlat shahri haqida ma’lumot beramiz.
Ahlat shahri Malazgirt g’alabasi oldidan ya’ni, 1055 yildan boshlab turk hokimiyatiga o’tgan bir hudud hisoblanadi. Ushbu tarixiy jarayon ichida “Qubbatul-islom” ya’ni islom dunyosining eng katta shaharlaridan biri sifatida ta’riflangan joylardan biridir. Ahlat Van ko’liga tutashib ketgan balandlikda joylashgan.
Sulton Alparslan jang qilish uchun qo’shin to’plab Malazgirtga tomon yo’lga chiqadi. Xozirgi kunimizda muzeyga aylantirilgan tarixiy Ahlat shahri turkchilikning Anadoluga hokim bo’lishining timsolidir.
Bu hudud 13-14 asrlarda 300 mingga yaqin aholisi bilan islom dunyosining eng muhim shaharlaridan biri sifatida tan olingan.
Ahlatda mavjud bo’lgan 5 ta Saljuqiy mozorining har biri qimmatbaho san’at asari hisoblangan qabr toshiga ega. Ushbu qabr toshida o’ziga xos yozuvlarni uchratish mumkin. Bularning aksariyati Prof.Dr Beyhan Karamag’arali tomonidan tahlil qilinib, kunimizda turk tiliga tarjima qilingan. Har bir qabr toshi geometrik shakllar bilan bezatilgan.
Saljuqiy davridagi mohir ustalar o'z hunarlarini qabr toshlarida namoyon etgan. Qabr toshlarida marhumning xususiyatlari o'rin olgan va marhumga duo qilish so'ralgan.
Ushbu mintaqada shaharda e'tibori baland bo'lgan insonlar uchun maqbaralar ham insho etilgan. Ushbu maqbaralar orasida me'moriy xususiyatlari bo'yicha eng mashhuri Emir Bayindir maqbarasi bo'lib hisoblanadi. Maqbaralarda Saljuqiylar davri me'morchilik san'atining tengi yo'q xususiyatlari o'rin olgan bo'lib toshlarga go'yoki jon bahsh etilgan. Maqbaralarning orasida g'aroyib bo'lgani esa Usta Shogird maqbarasi bo'lib hisoblanadi. Rivoyatlarga ko'ra bir maqbara ustasining yonida ishlayotgan shogirdi, o'z ustasidan ham zakovatli va mahoratli edi. Ular o'zaro quriladigan bir maqbara xaqida tortishib qoladilar. Maqbarani qurdirmoqchi bo'lgan shaxs esa usta va shogirdga alohida alohida maqbara qurishlarini buyurtma beradi. Usta bilan shogird o'rtasida o'zaro raqobat boshlanadi. Natijada shogird tomonidan insho etilgan maqbara me'morchilik va san'at jihatidan ustasinikidan yana oliy sifatli quriladi. 13-asrda insho etilgan bu ikkala maqbaradan ustaning maqbarasi xozirgi kunimizda harobaga aylangan. Shogird qurgan maqbarasi esa, hozirgi kunda ham qad rostlab turibdi.
Ahlat shahrida Orta Osiyoga xos dafn an'analarini ham uchratish mumkin. Akit deb nomlagan qurg'on tarzidagi maqbara, yoki tuproq ostiga qurilgan maqbaralar bularga yaqqol misol bo'la oladi. Akit deb ataluvchi maqbaralarda marhumning mumyolangan namunalarini ko'rish mumkin.
Saljuqiylar davlati uchun katta ahamiyat kasb etgan Ahlat shahri, o'z bag'rida yetishtirgan mohir ustalarini Anadoluning turli shaharlariga
jo'natadi. Koniya, Sivas, Divrigi kabi shaharlarda ham Ahlat shahridan chiqqan mohir ustalarning asarlarini ko'rish mumkin. Bunday
asarlar, Usmoniylar davrida ham o'z ahamiyatini yo'qotmadi. Ahlat shahrida Qonuniy Sulton Sulaymon tomonidan bir qal'a, uning vaziri Iskandar Pasha tomonidan esa, hashamatli bir jome'-masjidi qurdirilgan.
Ahlat shahri Unesco Dunyo Madaniyat Me'roslari ro'yhatiga kirish uchun tayyorlanmoqda. Ahlat shahrining janubida esa, vulqonlarga boy bo'lgan Namrud tog'i qad rostlab turadi. Nemrud tog'i katta hajmga ega bo'lib, yonbag'rida yer ostidan issiq va sovuq mineral suv qaynab chiqadi.
Issiq mineral suvdan chiqib muzdak hovuzda cho'milish mumkin. Bu termal suvlar ayniqsa turistlarning diqqatini o’ziga jalb etib kelmoqda. Bundan tashqari, tog'ning yonbag’rida oltingugurt chiqadi, xalq tabobatida oltingugurtning foydalari juda katta bo’lgani uchun shifo izlab kelganlarning soni behisob.
Ahlat shahrining shimolida esa, Van ko'li havzasining eng baland tog'i bo'lgan Suphan tog'i bor. Go'yo ikkala tog'ni qo'riqlab turgan Ahlat shahri Turkiya uchun doimo katta ahamiyatga ega bo'lib qoladi.
