türkiyening 2018 yilliq éksport soda köüsetküchi we 2019 – yilliq mölcherliri (awazliq)

iqtisadiy siyaset közniki- 52

türkiyening 2018 yilliq éksport soda köüsetküchi we 2019 – yilliq mölcherliri

hörmetlik radiyo anglighuchi qérindashlar! «iqtisadiy siyaset közniki» namliq sehipimizning bu heptilik sanida yildirim beyazit uniwérsitéti siyasiy penler fakultéti iqtisad kafédrasi oqutquchisi piroféssor doktor erdal tanas qaragölning «türkiyening 2018 yilliq éksport soda körsetküchi we 2019 – yilliq mölcherliri» mawzuluq analizini huzurunglargha sunimiz.

türkiye iqtisadiy 2018 – yilining axiriqi aylirida namayan qilghan utuqliri bilen rékort yaratti. öktebir éyida türkiye tarixidiki eng yuqiri éksport nisbitini ishqa ashurghan bolup, 2018 – yilliq 170 milyard dollar bolghan éksport nishanigha xatirijem halda ilgirileshke bashlidi. türkiyening 2018 – yilliq tashqi sodidiki yéngi iqtisadiy pirogrammisi nishangha mas halda emelge ashti déyeleymiz. bolupmu éksportta qolgha keltürgen bu örleshning nisbiti 2019 – yilidimu dawamlishidighanliqi mölcherlenmekte. tashqi soda qizil reqemliridiki bu yaxshilinishqa parallél halda sayahet sahesidimu ijabiy ilgirileshlerni dawamlashturalaydighan qizil reqem nisbitige yétip kélishte muhim rol oynishi we 2019 – yilida qizil reqemning %3.3 ge töwenlishi mölcherlenmekte. bu mölcherler nuqtisidin 2019 – yilining tashqi sodida zor utuqlarni qolgha keltüridighan bir yil bolushi pilanlanmaqta.

derweqe, 2018 – yilida türkiye qolgha keltürgen tashqi soda utuqlar öktebir éyida rékot yaratqandin kéyin, nuyaibr éyida élan qilinghan resmiy sanliq melumatlargha asaslanghanda, iqtisadiy yüksilish pütün tarixtiki éksport nisbetliridin éship ketken we sijil yüksilishni dawamlashturghan. noyabir éyidiki éksport nisibiti aldinqi yilning oxshash mezgilige séblishturghanda %9.5 éship 15 milyard dollargha yetken. shundaq qilip bu 12 ay ichide türkiyening omumiy éksport sodisi %7.8 éship, 168 milyard 100 milyon dollargha yetken.

émporttin köprek éksportni ishqa ashurush iqtisadning tengpung bir shekilde sistémilishishqa ige bolushida muhim amil hésablinidu. bu nuqtidin noyabir éyigha qaraydighan bolsaq, éksport sodimizning émportning ornini toldurush nisbitining %96.3 bolghanliqini körimiz. bu tolimu muhim ilgirilesh. tashqi soda qizil reqimi nuqtisidin meblegh mesile bolmaydighan halgha kélishi éksport kirimliridiki ösüshning dawamlishishi we sirtqa bolghan béqindiliqning töwenlishi jehettin tashlanghan tolimu muhim qedem hésablinidu.

2018 – yilida otturigha qoyulghan layihe, righbetlendürüshlerde qizil reqemning 19 milyard dollardin töwenlitilishi pilanghan idi. bu righletlendürüshlerning éksport sodimizgha 6 milyard dollarliq hesse qoshqanliqini shundaqla émport sodimiznimu 12 milyard dollar töwenlitishni nishan qilghanliqini untumasliqimiz lazim.

yene bir tereptin éksporttiki bu yüksilishning izchilliqqa ige qilinishi nuqtisighimu alahide diqqtinglarni tartishqa toghra kélidu.

yuqiri téxnikiliq mehsulat éksport sodimizning yoquri örlishi, téxnika sahesige bériliwatqan yardem we righbetlendürüshlerni aldinqi pilangha chiqirish, markilishishqa ehmiyet bérish, tamuzhnidiki mesile we qéyinchiliqlarni pütünley yuqutush jehette tashlinidighan konkért qedemler 2019 – yilining asasliq küntertip maddiliri qatarida orun alidu.

buningdin bashqa yene eng muhim tashqi soda shirikimiz bolghan we éksport sodimizning eng asasliq qismi ishqa éshiwatqan yawropa döletlirige qarita tashqi soda siyasitimizning yönilishiningmu intayin muhim ikenlikini bildürishimiz lazim. bu jehette 2019 – yilida amérika döletlirige qilinghan éksportta bolupmu ilghar téxnikini we markini aldinqi pilangha chiqirishning shundaqla qoshumche qimmet yaritidighan mehsulatlargha merkezlishishning téximu paydiliq bolidighanliqini eskertish kérek.

aldimizdiki mezgillerde bir tereptin daire sizilip, éksport sodisining yol xeritisi arqiliq 2018 – yilining axirilirida qolgha keltürgen ijabiy yüzlinishni dawamlashtursaq, yene bir tereptin, émportta sirtqa béqinda bolghan sahelerge qarita yardem we righbetlendürüsh xizmetlirimizni tézlashturiishmiz we yerlik ishlepchiqirish saheside ijabiy ünümlerni qolgha keltürishimiz lazim.

2019 – yilida ikésportning yuqiri örlesh nisbitini izchillashturush arqiliq türkiye iqtisadida tengpungluq yaritish basquchidin yuqiri örlesh basquchigha ötishimiz mölcherlenmekte. iqtisadta awghust éyida yüz bergen tashqi piriwut chayqilishidin kéyin ishqa kirishtürülgen tengpunglashtürüsh layihesi emeliy ijra qilinishqa bashlanghan bolup, bu basquch eng mustehkem shekilde dawamlashmaqta. emdiki nöwet tengpunglashturushtin kéyin türkiye iqtisadining heqqiy küch - qudritige yétip bérishi mölcherlenmekte. özgirish we ilgirilesh basquchi kélish aldida turidu. bu basquchta éksporttiki ijabiy ilgirileshlerni izchiliqqa ige qilish utuqluq sodimizning téximu ünümlük halda sistémilishishini ishqa ashuridu.

2019 – yilining éksportta yéngi rékortlarni yaritishi, émportqa sélishturghanda éksportning yuqiri özlishishi dawamlishidighan bir yol belgilep chiqish üchün bügün tashlinidighan her bir qedem achquchluq rol oynighusi.

hörmetlik radiyo anglighuchi qérindashlar! mushuning bilen «iqtisadiy siyaset közniki» namliq pirogrammimiz axirilashti. aldimizdiki yéngi yilda yéngi – yéngi pirogrammilirimiz bilen qayta körüshkiche aman bolghaysiler.