«birinchi dunya soda urushi»
doktor erkin ekremning témigha munasiwetlik analizi
amérika hakimiyiti ete xitaydin import qilinidighan 34 milyard dollarliq mehsulatlargha qoshumche tamozhna béji belgilimisi yolgha qoyushqa teyyarlanmaqta. xitay tashqi ishlar ministirliqi «héchkim soda urushini xalimaydu»dep bayanat bergen bolsa, xitay soda ministirliqi «amérika özi bolup pütkül dunyani ot tiqmaqta»dep bayanat berdi.
amérika pirézidénti donald tramp hakimiyiti chiqarghan bu belgilime ete yolgha qoyulidu, tramp xitay hökümiti belgilimige qarshi tedbir körgen teqdirde, soda sahesidiki kirizisni téximu keskinleshtüridighanliqini bildürüp, xitay mehsulatlirigha 450 milyardliq dollar qimmitide qoshumche tamozhna béji yolgha qoyulidighanliqini éytip xitaygha tehdit salghanidi.
xitay dairiliri «tunji oqni özliri atmaydighanliqini»bildürüp bayanat bergen bolsimu, xitay mesulliri amérika hökümiti xitay mehsulatlirigha qoshumche tamozhna béji yolgha qoyghan teqdirde qarap turmaydighanliqlirini uqturdi.
heptilik muxbirlarni kütüwélish yighinida xitay soda minstirliqi bayanatchisi gaw féng, amérikining tamozhna bajlirining xitaydiki chet el shirketliri bolup barliq xelqaraliq shirketlerge ziyan béridighanliqini eskertip: amérika soda urushini ewjige chiqirishning koyida yürüwatidu, bizning urush qilghumiz yoq, biraq dölet we xelqimizning menpeetini qoghdash üchün urushqa qilishtin bashqa charimiz yoq, dédi.
iqtisadshunaslar soda urushining mal bahasini östürüwétidighanliqini, soda urushida hemmidin bek istémalchilarning ziyangha uchraydighanliqini bildürmekte.
qandaq bolup bu ikki dölet munasiwiti soda jehette «urush»sewiyesige bérip yetti? bu ehwalni xelqara munasiwetler nuqtisidin qandaq chüshinish mumkin? iqtisadiy jehettin küchlük bolghan bu ikki dölet arisidiki soda urushi xelqarada qandaq tesirlerni peyda qilidu? birinchi dunya soda urushi bashlidimu?
