америкиниң әсәд һакимийитини һуҗум нишани қилиши немидин дерәк бериду?

сүрийәдә әсәд һакимийитиниң шәрқий ғутәниң дума райониға химийәви қораллар билән һуҗум қозғиши хәлқарада күчлүк наразилиқларни пәйда қилди, америка һөкүмити болса әсәдниң бу қилмишиға қарита әсәд һакимийитигә қарши һәрбий һәрикәт елип беришини күнтәртипкә елип кәлди вә узун өтмәйла йәни 14-апрел шәнбә кәчтә әсәд һакимийитигә һәрбий һәрикәт қозғалди.

америка, әнглийә вә фирансийә һәрбий қисимлири бирлишип елип барған бу һәрбий һәрикәт кәң көләмлик болуштин бәкрәк, әсәд һакимийитини «җазалаш»түсини алди. америкиниң сийасий сәһнисидә һәрбий һәрикәт тоғрулуқ мәйданға кәлгән талаш-тартишларға нәзәр салидиған болсақ, пирезидент доналд трамп әсәд һакимийитигә кәң көләмлик һәрбий һәрикәт елип беришни тәшәббус қилса, мудапиә министири меттис билән пентагон русийә билән тиркишип қалмаслиқ үчүн тар даирилик һәрбий һәрикәт елип беришта чиң турувалғанлиқини көримиз. әмәлийәттә әсәдкә қаритилған һәрбий һәрикәт министир меттис билән пентагонниң дегини бойичә болди.

ишни  әслигә қарайдиған болсақ әнглийә, америка вә  фирансийә һәмкарлишип бирләшмә қисим тәшкил қилиш арқилиқ әсәд һакимийитини алдиға чиқирип туруп русийәниң сүрийәдики нопузини аҗизлитиш вә иран вә иран қоллап келиватқан шиә қораллиқ унсурлириға зәрбә беришни мәқсәт қилиду. шуни кесип дейәләймизки, америкиниң әсәд һакимийитини ағдуруп ташлаштәк нийити йоқ. чүнки америка әсәд һакимийитигә зәрбә берәләйдиған шундақ йахши пурсәткә еришип турупму әсәд һакимийитигә тар даиридила һәрбий һәрикәт елип бериш билән купайиләнди. обама һакимийити дәвиридә русийә билән иранға сүрийәдә нопузини күчәйитиш үчүн йахши пурсәтләр кәлди вә бу икки дөләт пурсәтни чиң тутуп нопузини күчәйтти. нөвәттә русийә билән иранниң сүрийәдә тизгини астиға еливалған йаки нопузи даирисидики җайларни «қайтуруп елиш»күнтәртипкә кәлмәктә.

исраилийә вә парс қолтуқи дөләтлиригә нисбәтән иранниң райондики нопузини аҗизлитиш толиму муһимдур. нөвәттә  иранниң районға қаратқан кеңәймичилик сийасити толиму рошән болмақта, бу әһвал исраилийә, парс қолтуқи дөләтлири вә түркийәгә нисбәтән зийанлиқ. һазир сүрийәдики иран инқилаб муһапизәтчи қисимлири, һизбуллаһ вә иранниң контроллиқидики қораллиқ унсурларниң сани 60миңдин ешип кәткәнлики тәхмин қилинмақта. америка әсәдкә тәвә бәзи муһим һәрбий базиларға һуҗум қозғиған болсиму, әсәдкә қарита һәрбий һәрикәтләрниң чәклик икәнлики көрүлүп турупту. америка башчилиқида әсәд һакимийитигә һәрбий һәрикәт елип берилиштин илгириму, исраилийә т-4 айродуруми болуп иран тәрипидин ишлитип келиниватқан базиларни бомбардиман қилип келиватқаниди.

әсәд һакимийитигә қарши елип берилған һәрбий һәрикәтләргә русийә билән иранниң қарап турмайдиғанлиқи ениқ. дәрвәқә, әсәд һакимийити, иран қоллап келиватқан қораллиқ унсурлар вә русийәниң «маашлиқ»әскәрлири бир ай илгири дәйр әз зор районидики п й г террорчилири тәрипидин контрол қилинивелинған нефит базилириға қарап илгирилигәндә, америка башчилиқидики хәлқара иттипақдаш қисимлири дәрһал һәрикәткә өтүп бу күчләрниң алдини тосқаниди. лекин иран билән русийә буниңға қарап турмайдиғанлиқи, һәтта һәрбий һәрикәт қозғиши мумкин. бундақ әһвалда йәнә п й г террорлуқ тәшкилати тәрипидин контрол қилинивелинған вә нопусиниң көп қисми әрәбләрдин тәшкил тапқан райондики нефит базилирини қолға киргүзүш үчүнму тоқунушлар йүз бериши еһтималидин йирақ әмәс.

шуниси ениқки, әсәд һакимийитиниң думаға химийәви қораллар билән һуҗум қилиши хәлқарада асанла күнтәртиптин чүшүп қалидиған мәсилә әмәс. русийә билән иран қандақ инкас қайтуруштин қәтийнәзәр хәлқараниң бу шиқа тутқан позитсийәси асан өзгәрмәйду. түркийә нуқтисидин әсәд һакимийитиниң җазалиниши мәлум дәриҗидә хошаллинарлиқ иш болсиму, лекин русийә билән америка арисида кәскин сүркилиш йүз беришини түркийә халапму кәтмәйду. русийә билән америка арисида түркийәниң мурәссәләштүргүчилик рол ойниши, түркийәниң районниң вәзийити вә тәңпуңлуқи нуқтисидин қанчилик муһим орунға кәлгәнликиниң рошән ипадисидур. түркийәниң мурәссәләштүрүши нәтиҗисидә русийә билән америка арисидики депломатийәлик вә һәрбий йоллар қайтидин ечилди. америка русийәниң сүрийәдики «маашлиқ әскәрлири»гә һуҗум қилған болсиму, русийә бу ишқа бивастә бир нәрсә демиди. техиниклиқ тәрәққийат вә мудапиә санаитиниң һазирқи әһвалини нәзәргә алғинимизда, хәлқаралиқ күчләрниң йәни дөләтләрниң бир-бирини һәрбий җәһәттин бивастә һуҗум нишани қилиши мумкин әмәс. нөвәттә иқтисадий, сибәр  вә «чапармән»қораллиқ унсурлар вастиси билән уруш елип бериливатиду. америкиниң русийәниң «маашлиқ»йәни чапәрмәнлиригә һуҗум қилишидин кейин, русийәниң америкиниң сүрийәдики «чапармәнлири»гә һуҗум қилип қилмаслиқи қизиқ нуқтилардин бири болмақта.