NSU däğ’wası häm Awrupada rasaçılıq-İslamofobiya

“Naśional’sośialist podpol’ye” (NSU )terror oyışması däğ’wası 5 yıl däwam itkän mäxkämädän soñ tögällänügä qaramastan bu däğ’wa belän bäyle şik-şöbxä häm bilgesezleklär däwam itä.NSU terror oyışmasınnan sabaq alaçağın däğ’wa itkän Germaniya xökümätendä häm cämğiyätendä isä könnän kön rasaçılıq häm islamofobiya tağın da kiñräk cäyelä bara.  

           Germaniyada 8 e törek 10 keşene üterüdä, bank basu häm bombalı höcümnärdä qatnaşuda ğayeplängän “Naśional sośialist podpol’ye” terror oyışması däğ’wası axırına yaqınlaştı. Myunxen yuğarı sudında 5 yıldan kübräk däwam itkän däğ’wada töp ğayeplänüçe Beate Śşepe (Beate Zschaepe) belän bergä oyışmağa yärdäm itüçe 4 ğayeplänüçe xökem itelde. Beate Śşepegä ğomerlek törmä cäzası birelde. Qalğan 4 ğayeplänüçe törle waqıtlarğa törmägä utırtıldı.

Säyӓsӓt, iq’tisad hӓm ictimaği tikşerenülӓr waqıfı SETA tikşerenüçese, yazuçı Can Acunnıň mӓs’ӓlӓ belӓn bӓyle añlatmasın tӓq’dim itӓbez.

Prokuratura häm Germaniya iminlek köçläre NSU terror oyışmasınıñ 3 keşedän toruın belderä. Oyışma äğ’zälärennän Uve Byenxardt (Uwe Böhnhard)  häm Uve Mundlosnıñ (Uwe Mundlos) 2011 nçe yılnıñ 4 nçe noyabrendä bank basqannan soñ priśepta üle kileş tabıluları häm üzlärenä qul salularınıñ alğa sörelüe şöbxälär tudırğan ide.

NSU däğ’wasınıñ töp ğayeplänüçese Beate Śşepeneñ oyışma äğ’zäläre qullanğan ştab-kvartirağa ut törtep berniçä kön uzğannan soñ polisiyağa birelüe häm NSU terror oyışmasınıñ Töp Qanunnı saqlaw oyışması belän bäyläneşle buluı däğ’wanıñ yäşeren yaqları qaluı turındağı şiklärne arttırdı. Germaniya êçke küzläw oyışması bülekçäse bulğan Töp Qanunnı saqlaw oyışmasınıñ NSU belän bäyle 130 dos’yenı yuqqa çığaruı NSU çınbarlığınıñ berqayçan da bilgele bulmayaçağın garantiya astına aldı. Advokatlar NSU terror oyışmasınıñ 3 keşedän toruına ışanmıy.

NSU däğ’wası tögällänügä qaramastan iminlek köçläreneñ ,ayıruça Töp Qanunnı saqlaw oyışmasınıñ  NSU xaqında närsä belüe haman da açıqlanmadı.

NSU terror oyışması cinayät’lärennän soñ Germaniya iminlek köçläre berençe çiratta zıyan kürüçeneñ ğailäsennän şiklände häm rasaçıl cinayät’ bulu ixtimalın kire qaqtı.  Germaniya mediası isä NSU terror oyışması bilgele bulğançı êşlängän cinayät’lärne qabatlanuçı cinayät’lär dip bäyäläde. Germaniya iminlek köçläreneñ küzläw mäğ’lümatların iğ’tibarsız qaldıruı häm cinayät’lär başqaruçınıñ rasaçı terror oyışması bulu ixtimalın kire qağuı arqasında NSU terror oyışması ozaq yıllar buyı cinayät’lären däwam itterä aldı häm bu cinayät’lärdä 10 keşeneñ ğomere özelde.

NSU terror oyışması däğ’wasınıñ tögällänüe belän bergä Germaniyada rasaçılıq häm islamofobiya artışının iñ açıq kürsätkeçe bulğan çiktän tış uñ partiya AfD isä cämäğät’çelek fikeren öyränü näticälärenä kürä Germaniya säyäsätendä iñ küp yaqlaw kürgän ikençe zur partiyägä äwerelde. AfDneñ ikençe iñ zur partiyägä äwerelüe belän bergä rasaçılıq häm islamofobiyanıñ Germaniya säyäsätendä häm cämğiyätendä urnaşuın äytergä mömkin. Ozaq waqıtlar cämğiyät’tä xökem sörgän çit il keşesenä häm İslamğa qarata doşmanlıq Afd belän üzen tağın da nığraq sizderä başladı.

Barı tik AfDnen kütärelüe genä tügel, şul uq waqıtta xökümät urtağı bulğan Xristian sośialistlarnıñ da AfDgä oxşaş totış kürsätep çit il keşesenä qarata doşmanlıq häm islamofobiyanı arttıruçı süzlär söyläwe häm ğamällär başqaruı Germaniyanıñ üzgärüen kürsätä. İkençe bötendönya suğışınnan bügenge köngä qadär alman cämğiyätendä rasaçılıq häm ber dingä qarata doşmanlıq berençe tapqır bu xätle arttı.

Germaniya cämğiyätendäge üzgäreşne çağıldıruçı tağın ber möhim kürsätkeç – Germaniya cıyılma futbol komandası. 2014 nçe yılda dönya çempionı bulğan cıyılma komanda ozaq yıllar garmoniya häm küp mädäniyatlılıqnıñ ürnäge itep kürsätelä ide. Mäsud Özil, İlkay Gündoğan, Sami Xedira, Lukas Podol’ski, Djerom Boateng kebek möhacir ğailäsennän bulğan sportçılar cıyılma komanda danın yaqladı. Fäqät’ cıyılma komanda da rasaçılıqtan üz öleşen aldı. Berençe zur cäncal AfD başlığı Alexander Gaulandnıñ “Millat Boatengnı kürşese bularaq telämi” digän açıqlawı belän barlıqqa kilgän ide. İkençe zur cäncal isä Mäsud Özil häm İlkay Gündoğannıñ Törkiyä ilbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğan belän Angliyada bergä räsemgä töşüennän soñ kilep çıqtı. Şunnan soñ alarnı Germaniya futbol federaśiyäse başlığı Reynxard Grindel 24nçe iyün’ saylawları kampaniyäsendä çara buluda ğayepläde.Berniça kön törek millätennän bulğan alman futbolçısı Mäsüd Özil Germaniya cıyılma komandasınnan kitte. Tanılğan sportçı sośial’ çeltärdä üzeneñ kitüeneñ säbäplären dä añlattı: “Rasaçılıq häm ixtiramsızlıqqa duçar qaluımnı xis itep torğanda xalıqara däräcädä  Germaniya öçen çığış yasıy almıym. Germaniya formasın ğorurlıq häm şatlıq belän kiyä idem, ämma xäzer andıy toyğılarım yuq. Bu qararnı birü bik awır buldı. Çönki härwaqıt komandadağı iptäşlärem, trenerlar häm alman canatarları öçen bar köçemne birä idem. Läkin Germaniya futbol federaśiyäseneñ yuğarı däräcädäge citäkçeläreneñ törek çığışımnı xörmät itmäwläre häm mine ber säyäsi propaganda çarasına äwerelderüläre çıdıy almaslıq noqtağa kiterde. Monıñ öçen min futbol uynamıym. Bu xälgä terälep qarap torırğa cıyınmıym. Diskriminaśiyanı qabul itü mömkin tügel”.