Merkelneñ Qırğızstan säfäre

13-14nçe iyul könnärendä Germaniya Kanślerı Angela Merkel däwlät başlığı Almazbäk Atambayevnıñ çaqıruı belän Qırğızstanğa räsmi säfär yasadı. Merkel 13nçe iyul könne Xalıqara Manas hawa mäydanında ilbaşı Atambayev tarafınnan qarşı alındı.

Merkel häm Atambayev ikençe könne Ala Arça ilbaşı sarayında ikese genä häm wäkilleklärara söyläşü ütkärde. Bu söyläşülärdän soñ matbuğat oçraşuı oyıştırıldı.

Qırğızstan däwlät başlığı Almazbäk Atambayev matbuğat oçraşuında Märkälneñ säfäre belän bäyle bularaq: “Qırğızstan bäysezlegeneñ 25nçe yıllığına turı kilgän bu säfär Germaniya Kanślerı sıyfatında berençe tapqır yasaldı. Säfäregezgä zur ähämiyät biräbez,” – dide. Atambayev Merkel säfäreneñ ike il arasındağı mönäsäbätlärdä yaña çornı başlatacağına ışanuın citkerde.

Merkel belän regional’ problemalar, xalıqara terrorizm häm radikalizm belän ber rättän Awrupa-Rusiyä arasındağı krizis belän Ukrainadağı täraqqıyätlärne qarawların açıqlağan Atambayev Awrupa-Rusiyä arasındağı krizis häm Ukrainadağı täraqqıyätlärdän Qırğızstannıñ tiskäre tä’sirlänüen belderde häm taraflarnı qısqa waqıtta kileşergä çaqırdı.

Atambayev ayıruça Awrupa Berlege belän yaqınlaşunı teläwlären äytep, Awraziya İqtisadi Berlege äğzase bulğan Ärmänstan häm Qazaqstan belän alıp barılğanı kebek Awrupa Berlegeneñ Qırğızstan belän dä söyläşü ütkärüen taläp itte.

Germaniya kanślerı Angela Merkel isä Qırğızstan säfäre maqsatınıñ ike il arasında xezmättäşlek mömkinleklären qaraw häm Qırğızstanğa niçek itep yärdäm kürsätä alaçaqların öyränü buluın citkerep: “Demokratik yulnı sayladığız. Bu, töbäktä härwaqıt ciñel tügel. Xezmättäşlekkä härwaqıt äzer bez,” – dide. Atambayevka cılı häm eçkersez qarşı aluı öçen räxmäten beldergän Merkel söyläşüdä ike yaqlı mönäsäbätlärne qızıqsındıruçı mäs’älälärne häm regional’ problemalarnı quzğatuların äytte. Germaniya Kanślerı belem ölkäsendä ike yaqlı mönäsäbätlärne üsterergä teläwlären häm Germaniyadä belem aluçı qırğız yäşläreneñ sanın arttıru mäs’äläsenä unay qarawın da citkerde.

Angela Merkel Qırğızstanğa safäre qısalarında Qırğızstan Parlamentı başlığı Çınıbay Tursunbäkov häm Cogorku Keneştä törkeme bulğan partiya liderları belän söyläşü ütkärde. Söyläşüdä Qırğızstan demokratiyasen nığıtu, parlamentlarara xezmättäşlek mäs’äläläre qaraldı häm Merkel Tursunbäkovnı Germaniyağa çaqırdı.

Merkel Bişkäk säfäre qısalarında Qırğızstandağı alman diasporası häm universitet uquçıları belän dä oçraştı.

Germaniya kanślerı Merkelnıñ Qırğızstanğa yasağan säfäre soñğı 25 yılda çınğa aşırılğan berençe alman kanślerı säfäre buluı cähatennän bik möhim. Qırğızstan däwlät başlığı Atambayev isä 2012 häm 2015nçe yıllarda ike tapqır Germaniyağa räsmi säfär yasağan ide. Awrupa İminlek häm Xezmättäşlek Oyışmasınıñ çirattağı başlığı häm Germaniya tışqı êşlär ministrı Frank Walter Steinmeier 2016nçı yılnıñ mart häm aprel’ aylarında Urta Aziya turnirına çığıp, Qırğızstan räsmi zatları belän küreşep söyläşkän ide.

Germaniya-Qırğızstan mönäsäbätläre 1992nçe yılda qorıla häm 1998nçe yılda ike il xökümätläre arasında tözelgän kileşüdän soñ ike yaqlı mönäsäbätlär tizlek qazana. Germaniya Qırğızstanğa xäzergä qadär 260 million yevro külämendä aqçalata yärdäm kürsätte. Germaniya-Qırğızstan mönäsabätläre Awrupa Berlege – Urta Aziya cömhüriyätläre mönäsäbätläre qısalarında da üsep kilä. Taraflar arasında imzalanğan Partnerlık häm Xezmättäşlek kileşüe häm Bäysez däwlätlär cämğiyätenä texnik yärdäm programması alğı planğa çıqqan xezmättäşlek programması bularaq küzgä taşlanıp tora.

Germaniya kanślerınıñ Qırğızstanğa  säfärennän alda Awrupağa kitkän qaçaqlar mäs’äläseneñ söyläşülärdä qaralaçağı qayber media oyışmaları tarafınnan däğwa itelsä dä, Qırğızstan Tışqı êşlär ministrlığı bu däğwağa yalğan dide.

Qırğızstan xätta barlıq Urta Aziya illäreneñ Germaniya häm Awrupa Berlege belän mönäsäbätlären nığıtuında fayda bar. Globalläşüçe dönyada barlıqqa kilgän problemalar härkemgä tä’sir itä. Ukraina krizisınıñ çişeleşe, qaçaqlar krizisınıñ beterelüe, töbäktä demokratiyaneñ üsterelüe, terrorizm, narkobanda belän köräş, dönyaküläm cılınu kebek şaqtıy mäs’älädä başqarılaçaq xezmättäşlek ike taraf öçen dä faydalı bulaçaq. Awraziya illären üz eçenä aluçı Urtaq iqtisadi töbäk kereşüenä xuplaw kürsätelergä tiyeş. Sentyabr azağında Qırğızstanda oyıştırılaçaq Alman iqtisad atnalığınıñ ike yaqlı mönäsäbätlärneñ zäğif yağı bulğan iqtisadi xezmättäşlekne nığıtaçağın ömet itep qalabız.