نگاه سیاست خارجی ترکیه؛ اقلیم کرد شمال عراق و انتخابات محلی

اخیرا انتخابات مجلس منطقه ای در اقلیم کرد شمال عراق برگزار شده است.

 در برنامه این هفته در مورد این انتخابات و تاثیر آن بر سیاست خارجی ترکیه سخن خواهیم گفت.

این ارزیابی توسط دکترجمیل دوغاچ ایپک عضو هیات علمی دانشگاه کاراتکین ترکیه نوشته شده است.

ساکنین اقلیم کرد شمال عراق در 30 سپتامبر 2018، برای تعیین 111 نماینده مجلس منطقه ای در شهرهای اربیل، سلیمانیه و دهوک بر سر صندوقهای رای رفتند. انتخابات اخیر محلی نسبت به انتخابات سال های گذشته بسیار کم فروغ بود و وقوع برخی تحولات در روز انتخابات نیز موجب بروز مباحثات گسترده شد.

این انتخابات با دو انتخابات برگزار شده در سالهای 2009 و 2013 هم از لحاظ محتوا و هم از لحاظ محيطی که در آن انتخابات برگزار شد، دو تفاوت مهم دارد. مهمترین تفاوت این انتخابات از دو انتخابات قبلی؛ عدم انجام این انتخابات همزمان با انتخابات ریاست اقلیم کرد شمال عراق بود. این وضعیت با کناره گیری مسعود بارزانی پس از تحولات سال 2017 روی داد. به همین دلیل در انتخابات 30 سپتامبر فقط انتخابات مجلس محلی برگزار شد. دومین تفاوت مهم این انتخابات از دو انتخابات قبلی این بود که این انتخابات در فضایی که متاثر از تحولات اقتصادی و اجتماعی مختلف بود برگزار شد. در شش ماه گذشته، تظاهرات هایی که به علت مشکلات اقتصادی به ویژه در سلیمانیه و شرق برپا شده بودند به شدت سرکوب شدند. به همین دلیل نوع واکنش مردم نسبت به افزایش مشکلات اقتصادی با کنجکاوی بسیاری از سوی ناظران همراه بود.

اولین نکته ای که باید در مورد این نتخابات ذکر کرد این است که مشارکت در انتخابات اخیر نسبت به انتخابات پارلمانی قبلی بسیار کاهش یافته است. نرخ مشارکت که در سال  2013 در حدود 73 درصد بود، در این انتخابات به 57.96 درصد تنزل یافت. در حقیقت منابع مستقل بر این باور هستند که میزان مشارکت بسیار کمتر از ارزیابی های اعلام شده رسمی است. هم در اربیل و هم در سلیمانیه میزان مشارکت مردم در دقایق نخست بعد از پایان إتمام رای گیری 10 درصد کمتر از رقم رسمی گزارش شده بود.

این وضعیت میزان شک و تردید در مورد مشارکت را افزایش داد. علاوه بر این، حزب اتحاد میهنی کردستان و احزاب دیگر در اربیل و سلیمانیه استدلال کرده اند که تقلب وسیعی در انتخابات صورت گرفته که بر نتایج انتخابات نیز تاثیرگذار بوده است.  همچنین منابع مستقل عکسها و فیلم هایی از حمله افراد مسلح به حوزه های رای گیری و رفتار خشونت‌امیز آنان با مسئولین صندوق و ضرب وشتم نمایندگان أحزاب منتشر کردند. بنابراین، ضمن توجه به نتایج انتخابات هنوز نیز نمی توان آراء احزاب و میزان استقبال مردم از آنان را در حکومت اقلیم کرد شمال عراق به درستی تجزیه و تحلیل کرد.

حزب دمکرات کردستان عراق آنگونه که انتظار میرفت برنده این انتخابات اعلام شد. اگرچه نتایج نهایی هنوز اعلام نشده است، اما طبق پیش بینی ها انتظار می رود حزب دمکرات کردستان در حدود 45 کرسی مجلس را به خود اختصاص دهد. علاوه بر این، حداقل 9 نفر از 11 نماینده از سهمیه اقلیتها، متعلق به این حزب هستند. پس از نهایی شدن نتایج، این حزب قادر خواهد بود تا با 2 و یا 3 نماینده دیگر به تعداد مورد نیاز 56 کرسی به سطح رای اکثریت مجلس محلی برسد. بنابراین، مهم ترین برنده انتخابات می تواند به وضوح حزب دمکرات کردستان دانسته شود.

به رغم تمام اعتراضات و تمام مشکلات موجود در روز انتخابات، حزب اتحادیه میهنی همچنان دومین حزب اقلیم کرد شمال عراق شد. در طول این دوره، این حزب نهایت تلاش خود را خواهد کرد تا تا بخشی از حکومت باشد. علاوه بر تعداد کرسیهای حزب اتحادیه میهنی در مجلس این حزب صاحب نیروهای پیشمرگه ای دست کم به تعداد حزب دمکرات است. همین امر سبب می شود تا این حزب نتواند حزب اتحادیه میهنی را نادیده بگیرد. از سوی دیگر با انتخاب شدن بهرام صالحی به ریاست جمهوری عراق انتظار می رود که از تلاطم طولانی مدت موجود در حزب اتحادیه میهنی کاسته شود.

در این میان حزب گوران که در انتخابات قبلی از جایگاه بالایی برخوردار بود در این انتخابات شاهد کاهش آراء خود گردید. در حقیقیت بعد از مرگ نوشیروان مصطفی رییس حزب گوران، این حزب شاهد کشمکش میان اعضا برای انتخاب رییس جدید بود. در این میان حزب جنبش نسل جدید نیز اگرچه با کاهش در آراء خود در مقایسه با انتخابات می سال 2018 روبرو شد اما توانست توانش را حفظ کند.  در صورت تضعیف جنبش گوران، آدرس جدید مخالفین حزب دمکرات و حزب اتحادیه میهنی می تواند جنبش نسل جدید باشد.

نخستین چیزی که فرایند انتخابات و نتایج آن به ما نشان می دهد این است که اگر گرایش های اجتماعی-اقتصادی فعلی در اقلیم کرد شمال عراق ادامه یابد، احتمال دارد در منطقه ای که نهادهای سیاسی موجود نمی توانند راه حلی برای مشکلات پیدا کنند باردیگر هرج و مرج خود را نشان دهد. کاهش تدریجی باور مردم نسبت به نهادهای سیاسی منجر به کاهش سطح مشارکت در انتخابات می شود. به همین دلیل ما می توانیم تحولاتی نظیر ناآرامی های شدید در اربیل و بصره را مشاهده کنیم که از کنترل احزاب سیاسی خارج شد و با سرکوب خونین مواجه گشت.

هنگامی که به موضوع از زاویه سیاست خارجی ترکیه نگاه می کنیم و تحولات محلی، منطقه ای و جهانی را مورد توجه قرار می دهیم می توانیم پیش بینی کنیم که روابط آنکارا-اربیل در شرایط کنونی تغییر خواهد کرد. با توجه به ماهیت روابط بین الملل، نمی توانید همه چیز را فراموش کنید و به گذشته بازگردید، اما می توانید روابط دو طرف و آینده مشترک را بر اساس منافع و شرایط متقابل بازسازی کنید.

ترجمه: فرزاد صمدلی