ترکیه و چشم انداز تمدن جهانی 24 - چرا دیگر در انتخابات فضای دوقطبی ایجاد نمیشود؟

در آینده ای نزدیک در ترکیه انتخابات ریاست جمهوری و نمایندگان مجلس برگزار خواهد شد. کاندیداها و احزاب سیاسی به سرعت کمپین های تبلیغاتی خود را به پیش میبرند. با نگاهی به روند اولین انتخابات ریاست جمهوری در طول تاریخ ترکیه، چیزی که در وحله اول جلب توجه میکند، جریان یک روند اعتدالی بی سابقه در طول تاریخ این کشور است. از کمپین های تبلیغاتی و گفتمان های شدیدالحن، دو قطبی ساز و افراطی اثری باقی نمانده است. عوامل موثر در این امر چیست؟

 توجه شما را به ارزیابی های پروفسور قدرت بلبل رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه ییلدیریم بیاضیت در این زمینه جلب میکنیم.

ضرورت پیروی از یک سیاست مصالحه آمیز جهت کسب 50 درصد + 1 آراء

با نگاه به انتخابات قبلی خواهیم دید که در عرصه سیاسی در ترکیه امکان دست یابی به حاکمیت با کسب حتی 20 درصد آراء نیز وجود داشته است. حزب عدالت و توسعه با ترجیح وضعیتی که برای خودش نیز بسیار دشوار است، در تدوین قانون انتخاب رئیس جمهور با کسب 50 درصد +1 پیشگام شد. دیگر سیاستگذاری احزاب در راستای قشر حامی خودشان و تحکیم و تقویت آرایی که از سوی این قشر کسب میشود، کافی نخواهد بود. کاندیداها برای دست یابی به اقتدار، باید آراء قشر وسیعی از جامعه را کسب کنند. در این راستا مجبور به دستیابی به اقشار جدید رای دهنده و متقاعد ساختن آنان خواهد خواهند بود. نیاز به 50 درصد +1، کاندیداها را مجبور میکند تا سیاست قدیمی شان که تنها در راستای حامیان شان بود را تغییر داده و از رویکرد جدیدی پیروی کنند. در این چارچوب کلیه احزاب مجبورند تا با هدف خطاب قرار دادن قشر وسیعی از جامعه، سیاست های مصالحه آمیز بیشتری ایجاد کرده و از گفتمان های افراطی خودداری کنند.

با در نظر گرفتن دشواری های منطقه ایِ مدیریت کشور ترکیه، پیروی کاندیداها و احزاب، از یک خط مشی سازنده که لازمه نظام انتخاباتی میباشد، امری مثبت تلقی میشود.

احتمال کشانده شدن انتخابات به دور دوم

اگر چه بر اساس نظرسنجی های عمومی، انتخابات ریاست جمهوری در دور اول به پایان خواهد رسید ولی احزاب مخالف و کاندیداها با تمام نیرو برای به دور دوم کشانده شدن انتخابات تلاش میکنند. از نظر تئوریک احتمال به دور دوم کشانده شدن انتخابات، احزاب و کاندیداها را به استفاده از زبانی حساس تر و دقیق تر مجبور میکند. به ویژه احزاب مخالف با توجه به احتمال عدم دریافت 50 درصد +1 تنها با آراء حامیان خود، در تلاش کسب آراء دیگر احزاب و به طور نسبی آراء حزب عدالت و توسعه هستند. طبیعتا این دشواری، سبب شده تا احزاب و کاندیداها از گفتمان ها و اقداماتی که ممکن است نارضایتی حامیان دیگر احزاب را فراهم کند نیز خودداری کنند. این امر نیز آنان را به سوی پیروی از سیاستهایی فراگیر وامیدارد. احتمال عدم پیروزی یک حزب و یا کاندیدا در دوره اول و تعیین رئیس جمهوری در دور دوم انتخابات تاثیر بسزایی در تداوم روند اعتدال، در دوره آتی خواهد داشت. در صورت وجود چنین احتمالی، از آنجایی که ممکن است احزاب اتحادهای مختلفی با یکدیگر تشکیل داده و به آراء دیگر احزاب نیاز پیدا کنند، از گفتمان های شدید الحن به شدت خودداری خواهند کرد.

رای دهندگان نیز میتوانند مستقیما کاندیدا شوند

در انتخابات ریاست جمهوری قبلی، تنها گروه های پارلمانی و یا تعداد معینی نماینده مجلس حق معرفی کاندیدا برای ریاست جمهوری را داشتند. این وضعیت ریسک عدم انعکاس اراده مردم به صندوق های رای را داشت. و این امر، از جنبه دموکراسی و آزادی ها یک نقصان به شمار میرفت. در نظام جدید این نقصان برطرف شده است. هر کس با کسب صدهزار رای قادر به کاندید شدن در انتخابات ریاست جمهوری میباشد. این حق از جنبه دخیل کردن احزاب کوچک و گروه های ماژینال در نظام، عملکرد مثبتی از خود نشان میدهد. اگر این حق داده نمیشد ممکن بود این گروه ها اقداماتی خشن از خود نشان دهند. ولی با این حق، دیگر این احزاب نیز از پتانسیل معرفی کاندیدا برخوردارند. در صورتی که قادر به کسب صدهزار رای نشوند، دیگر تنها سیستم را متهم نخواهند کرد.

تشکیل اتحاد ها قبل از برگزاری انتخابات

در انتخابات قبلی در ترکیه تشکیل اتحاد توسط احزاب اقدامی قانونی نبود. از آنجایی که مسیر تشکیل این اتحادها در این انتخابات هموار شده است، بسیاری از احزاب در داخل اتحادهای جمهوری و ملت وارد انتخابات خواهند شد. وارد شدن احزاب سیاسی منسوب به این اتحادها در روند انتخاباتی، از دو جهت تنش های سیاسی را تقلیل میدهد. در دوره قبل، اتحادها و ائتلافات پس از انتخابات تشکیل میشد. قبل از انتخابات نیز رقابتی سرسختانه صورت میگرفت. از آنجایی که اکنون اتحادها قبل از برگزاری انتخابات تشکیل میشود و از آنجایی که عوامل مذکور در طول این روند موثر خواهند بود، گفتمان های سیاسی به طور طبیعی نرم تر شده است. تشکیل اتحادها قبل از انتخابات نیز فرصت تایید و یا عدم تایید این اتحادها را در اختیار رای دهندگان قرار میدهد.

 از سوی دیگر وارد شدن در روند انتخاباتی در داخل یک اتحاد خاص، احتمال عدم کسب حدنصاب 10 درصدی را از میان برداشته و از نیروی بالقوه انتقال احزاب کوچک به داخل پارلمان برخوردار است. همچنین افزایش نمایندگی سیاسی در مجلس تنش سیاسی ناشی از روند انتخاباتی را نیز کاهش میدهد.

عدم تاثیر سیاست های هویتی تبعیض آمیز

در طول روند انتخابات، دیگر در هیچ کجا با مباحثاتی نظیر ارتجاعی – مترقی، لائیک- آنتی لائیک، مدرنیته و آتاترک گرایی که به ویژه از سوی احزاب چپ گرا مطرح میشد، مواجه نمیشویم. این منطقی نیست که بگوییم این مباحثات برای این احزاب، یکباره ارزش خود را از دست داده اند. یکی از دلایل اصلی این تغییر رویکرد، تغییر نظام انتخاباتی است. از آنجایی که این احزاب با پیروی از یک سیاست تبعیض آمیز و مبتنی بر حامیان خود قادر به کسب 50 درصد +1 آراء نخواهند بود، مجبور شده اند تا سیاستهای دهها ساله خود را مورد بازنگری قرار بدهند. جلب حمایت قشر وسیعی از جامعه برای رسیدن به قدرت، نیازی است که احزاب نه از طریق پیروی از سیاستهای تبعیض آمیز بلکه با تغییر اجباری سیاستهای شان قادر به برطرف کردن آن خواهند شد. لزوم برقراری ارتباط احزاب با اقشار مختلف جامعه از جنبه کشور ترکیه تحولی مثبت ارزیابی میشود.

طرد شدن شاخه های سازمان های تروریستی

یکی از عناصر جالب توجه در طول روند این انتخابات، عدم تمایل هیچ یک از احزاب جهت تشکیل اتحاد با حزب دموکراتیک خلق ها که هنوز قادر به دور شدن از سازمان تروریستی پ ک ک نشده است، میباشد. حتی اگر در ظاهر چنین باشد. این فشار اجتماعی، از جنبه کارکرد در چارچوب قوانین دموکراسی تحولی مثبت تلقی میشود. احزاب سیاسی با وارد شدن در روند انتخاباتی به عنوان یک سازمان غیرنظامی و دموکراتیک، پس از انتخابات نیز دیگر بالای کوه نرفته و به ترور درود نخواهند فرستاد. دیگر قادر به فرمان گرفتن از منسوبین تروریستی غیرمنتخب نیز نخواهند بود.

افزایش پوپولیسم

این طور به نظر میرسد که لزوم جلب حمایت قشر وسیعی از جامعه در طول روند انتخابات، زمینه افزایش پوپولیسم را نیز فراهم کرده است. تمرکز به ویژه احزاب مخالف، بر این است که چیزی را چطور میتوانند توزیع کنند، نه به اینکه چیزی را چطور باید تولید کنند. علت آن نیز تبدیل شدن کشور ترکیه به یک کشور توسعه یافته و قدرتمند است. این کشور دیگر نیازمند نیست. در کنار این، هر نوع هزینه پوپولیستی که نتیجه ای نداشته باشد، تنها در صورت دریافت مالیات و یا از طرق دیگر و هزینه ای که دیگران پرداخت میکنند، امکان پذیر خواهد بود. مالیات های فزاینده، فضای مدنی را محدود کرده و تولید را کاهش میدهد. نتیجه وعده های غیرعقلانی مساوی است با عدم تولید و فقر.

سیاست جدید: دنبال کردن آنچه که ممکن است نه مغایر

ترکیه در منطقه با خطرات جدی مواجه است. از اینرو پیروی از سیاست داخلی منسجم به جای یک سیاست تبعیض آمیز، سیاست متحد کننده به جای سیاست دوقطبی ساز، و سیاستی بدون در نظر گرفتن یک رویکرد هویتی به جای جوامع کوچک به جوامع بزرگ اولویت بدهد، از جنبه بقای یک کشور میتواند فوق العاده مهم باشد. سیستم ریاست جمهوری از هم اکنون این وضعیت را فراهم کرده است. کاندیداها و احزاب برای کسب آراء بیشتر از اکثریت اقشار جامعه مجبورند تا به جای ایده های مارژینال و غیرمعقول، آرمان های امکان پذیر را دنبال کنند.

سیاست نیز در واقع "هنر امکان پذیرها" است.

نویسنده

پروفسور قدرت بلبل 

رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه ییلدیریم بیاضیت

Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Kudret BÜLBÜL