سوریه به عرصه ای برای بازیگران بین المللی و منطقه ای تبدیل شده است

مبارزه منطقه ای و جهانی بر سر قدرت در سوریه بر جنگ داخلی موجود در این کشور پیشی گرفته است. رد درخواست های اجتماعی و دموکراتیک مردم سوریه از سوی رژیم اسد در سال 2011 سبب شد تا این کشور به جای دموکراتیک تر شدن گرفتار جنگ داخلی شود و فضا برای بسیاری از بازیگران منطقه ای و جهانی جهت رقابت بر سر قدرت در این کشور فراهم شود. اکنون سوریه با تبدیل شدن به میدان جنگ، از یک سو سعی در مبارزه با تروریسم و حل مشکلات داخلی خود دارد و از سوی دیگر تبدیل به فضایی برای انجام جنگهای  نیابتی بین کشورهای منطقه و جهان شده است. در کنار بازیگران جهانی همچون روسیه، آمریکا، انگلستان و فرانسه، بازیگران منطقه ای همچون ترکیه، ایران، عربستان سعودی، قطر و اسرائیل نیز به ابراز قدرت در سوریه می پردازند.

بازیگران جهانی و منطقه ای برای رسیدن به خواسته های خود در سوریه از عناصر نیابتی بسیاری استفاده می کنند. روسیه به همراه ایران از رژیم سوریه حمایت مادی و دیپلماتیک کرده و به نیروی هوایی و زمینی اسد کمک می کند. روسیه علاوه بر اعزام نیروی هوایی و زمینی کمکی به سوریه، تعداد زیادی سرباز نیز به این کشور اعزام کرده است. ایران نیز علاوه برحمایت های نظامی و مادی از این رژیم، نیروهای انسانی مورد نیاز در جبهه های جنگی را نیز به این کشور اعزام کرده است. ایران در مقایسه با روسیه، عناصر نظامی و شبه نظامی ایرانی و خارجی بسیاری را به این کشور اعزام کرده است. نیروهای حزب الله لبنان، تیپ فاطمیون افغانستان، جنبش نجبای عراق و تیپ زینبیون پاکستان از جمله این عناصر خارجی اعزامی به سوریه توسط ایران هستند. ایران همچنین با استفاده از نیروهای محلی سوریه نیرویی را تحت نام نیروی محافظت مردمی به وجود آورده است که در جنگ های نیابتی موجود در این کشور حضور دارند. ایران علاوه بر این نیروهای نیابتی، نیروی سپاه پاسداران را نیز به این منطقه اعزام کرده که در وظایف مهمی در این کشور نقش دارند. روسیه و ایران بسیاری از پایگاه های نظامی و فرودگاه های سوریه را در دست دارند.

جبهه دیگر سوریه دست ایالات متحده آمریکا، فرانسه و انگلستان است. جبهه تشکیل شده توسط بلوک غرب تحت نام مبارزه با داعش در حال کمک به سازمان تروریستی YPG هست. نیروهای دموکراتیک سوریه که تحت رهبری YPG بوجود آمده است، از منبج واقع در شمال غرب سوریه تا ابو کمال واقع در جنوب شرقی سوریه را تحت کنترل دارند. ایالات متحده و فرانسه نزدیک به 25 پایگاه نظامی در این منطقه دارند. در میان این پایگاه ها، دو باند هوایی نیز توسط بلوک غرب استفاده می شود. علاوه بر این، انگلستان و ایالات متحده دارای دو پایگاه نظامی در منطقه تنف واقع در جنوب سوریه هستند و در این منطقه با ساختاری به نام مقاویر الثوره هم پیمان هستند. و اما عربستان سعودی اگرچه به مدت طولانی از مخالفان سوری حمایت می کرد اما در سال های اخیر حامی نیروهای دموکراتیک سوریه به رهبری YPG می باشد. همچنین گفته می شود که کشورهای عربی به رهبری عربستان سعودی به مناطق تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه نیروی نظامی اعزام می کنند.

یکی دیگر از بازیگران منطقه ای در سوریه، ترکیه می باشد. ترکیه با هدف کنترل مناطق عاری از تنش در منطقه ادلب، 9 نقطه نظارتی ایجاد کرده است. انتظار می رود مجموعا 12 نقطه نظارتی ایجاد شود. ترکیه همچنین به حضور نظامی در مناطقی که در نتیجه عملیات سپر فرات و شاخه زیتون از لوث وجود تروریستهای داعش و YPG پاکسازی شده اند، ادامه می دهد. مناطقی نظیر عفرین، عزز، الباب و جرابلس که تبدیل به یک منطقه امن برای مردم سوریه شده اند، تحت کنترل تشکیلات پلیس سوریه است که توسط نیروهای ویژه ترکیه آموزش دیده اند. تشکیلات پلیس سوریه تحت حمایت دولت موقت سوریه می باشد که توسط مخالفان سوریه تاسیس شده و از سوی مجامع بین المللی نیز پذیرفته شده است. ارتش ملی نیز که در بعد نظامی تاسیس شده به دولت موقت سوریه وابسته است. قطر نیز قبل از بروز بحران بین این کشور و دیگر کشورهای عربی به سردمداری عربستان از مخالفان سوریه حمایت می کرد، اما پس از وقوع این بحران از میزان نفوذ این کشور در سوریه، کاسته شد.

اسرائیل یکی دیگر از بازیگران موجود در سوریه است. بعد از جنگ 67 اسرائیل علیرغم قوانین بین المللی بلندی های جولان را که متعلق به سوریه بود، اشغال کرد. پس از آغاز جنگ داخلی در سوریه به سال 2011، اسرائیل تسلط خود بر بلندی های جولان را مستحکم کرد. اسرائیل که از وجود و افزایش حضور عناصر نیابتی ایران در سوریه و تقویت موقعیت حزب الله در این کشور ناخشنود است، هر از گاهی به مواضع ایران و حزب الله در سوریه حمله می کند.

بطور خلاصه می توان گفت در پی رد درخواست های بحق و دموکراتیک مردم سوریه از سوی رژیم بشار اسد به سال 2011، سوریه تبدیل به میدان مبارزه بین قدرتهای جهانی و منطقه ای شد. سوریه که حق حاکمیت ملی خود را از دست داده است، به حوزه نفوذ قدرتهای مختلف جهان تبدیل شده است. اما تصور اینکه در سوریه تنها جنگ نیابتی بین قدرتهای جهانی و منطقه ای وجود دارد، درست نیست، باید قبول کرد که هنوز جنگ داخلی بسیار جدی در سوریه ادامه دارد.

نویسنده: جان آجون نویسنده و محقق بنیاد سیاسی، اقتصادی و علوم اجتماعی