نیروگاه هسته ای آک کویو و نقش آن در اقتصاد ترکیه

فعالیتهای احداث نیروگاه هسته ای ترکیه در آکویو مدت کوتاهی قبل طی مراسمی با حضور اردوغان رئیس جمهور ترکیه و ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه به شکل رسمی آغاز شد. اردوغان و پوتین از طریق ویدئو کنفرانس در مراسم احداث نیروگاه هسته ای ترکیه در آکویو شرکت کردند و بدین ترتیب فعالیتهای احداث این نیروگاه به شکل رسمی آغاز شد.

از دهه 1950، تلاش برای تامین انرژی از منابع معتبر، مهمترین دستور کار جهان در زمینه انرژی است. وقوع بحران نفت در اوایل دهه 1970 باعث افزایش این جستجوها شد و سبب گردید تا انرژی هسته ای به عنوان منبعی قابل اعتماد و مطمئن در تامین انرژی مطرح شود. امروزه انرژی هسته ای به عنوان یک منبع مهم و مداوم در تولید انرژی مطرح می باشد که می تواند به شکل 24 ساعته و در 7 روز هفته انرژی تولید نماید. 

سهم انرژی هسته ای در تولید برق جهان به طور مداوم افزایش می یابد. در حال حاضر بیش از 400 راکتور هسته ای در 31 کشور جهان فعالیت می کنند. بیشترین تعداد نیروگاه های هسته ای متعلق به ایالات متحده با 104 واحد است. هم اکنون 58 نیروگاه هسته ای در فرانسه، 54 عدد در ژاپن، 32 عدد در روسیه، 20 عدد در کره جنوبی، 17 عدد در آلمان، 19 عدد در هندوستان، 15 عدد در اوکراین و16 نیروگاه هسته ای در چین در حال فعالیت هستند. چین، روسیه و هندوستان نیز از نظر تعداد نیروگاه هسته ای در حال احداث پیشرو هستند. چین قصد دارد 28 رآکتور دیگر به 16 راکتور هسته ای خود اضافه کند. در حال حاضر 2 راکتور در بلغارستان و 17 راکتور در فنلاند و فرانسه در حال احداث هستند. در فرانسه و در فاصله 200 کیلومتری پاریس 6 نیروگاه هسته ای وجود دارد. در اسپانیا در فاصله 200 کیلومتری مادرید نیز 3 نیروگاه هسته ای وجود دارد. نیروگاه هسته ای برادول انگلستان نیز تنها 70 کیلومتر از لندن فاصله دارد.                                         

تقریبا تمامی سوخت های مایع و گاز مورد استفاده در تولید برق مورد نیاز ترکیه و 30 درصد زغال سنگ مورد استفاده در تولید سوخت وارداتی هستند. ترکیه در صورت استفاده از پتانسیل بالای انرژی هیدرولیک و نیز انرژی های تجدیدپذیر مانند انرژی باد، خورشید و انرژی ژئوترمال تا سال 2023 تنها می تواند نیمی از انرژی مورد نیاز خود را تامین نماید. بنابراین برای پاسخگویی به تقاضای انرژی مورد نیاز در سال 2023 در راستای اهداف توسعه اقتصادی و تجاری، انرژی هسته ای بسیار مهم است. برای ترکیه که با دستیابی به اهدافی نظیر 500 میلیارد دلار صادرات، 25000 دلار درآمد سرانه ملی و 2 تریلیون درآمد درآمد ملی قصد دارد در میان 10 کشور اول جهان جای گیرد، ساخت نیروگاه های هسته ای بیشتر از اینکه یک گزینه باشد یک ضرورت است.

در ترکیه سابقه تلاش در جهت دستیابی به انرژی هسته ای به دهه 1950 برمی گردد. اما عدم احداث حتی یک نیروگاه هسته ای در 60 سال گذشته در ترکیه فقدان بسیار بزرگی در اقتصاد ترکیه به شمار می رود. کره جنوبی که فعالیتهای دستیابی به انرژی هسته ای را تقریبا همزمان با ترکیه آغاز کرد، توانسته است فن آوری هسته ای خود را در 20 سال گذشته توسعه دهد. اما در ترکیه در سال 2018 فعالیتهای احداث نیروگاه هسته ای آکویو هنوز در مرحله آغاز قرار دارد. ایجاد مانع و مشکل بر سر راه احداث نیروگاه هسته ای در ترکیه، امروز منجر به بروز یکی از بزرگترین مسائل اقتصاد ترکیه یعنی واردات بالای انرژی شده است. بر أساس آمار و ارقام ارائه شده از سوی وزارت انرژی ترکیه با آغاز فعالیت نیروگاه هسته ای آک کویو و سینوپ نزدیک به 20 درصد از برق مصرفی ترکیه از این طریق تامین خواهد شد. بدین ترتیب از میزان واردات گاز طبيعي به میزان 16 ميليارد متر مكعب در سال کاسته خواهد شد و حدود 7.2 ميليارد دلار صرفه جویی انجام خواهد شد.

برنامه ریزی انرژی هسته ای در یک کشور؛ مستلزم طراحی، مهندسی، عملیات، کنترل کیفیت و آگاهی ایمنی می باشد. به همین علت، فن آوری های پیشرفته ای مانند انرژی هسته ای تنها گزینه ای برای تولید برق نیست. چنین فن آوری های پیشرفته ای دستاوردهای زیادی را برای کشورها به همراه دارد که از نمونه های آن می توان به یادگیری روش های جدید ساخت و ساز و بهبود آنها، افزایش ظرفیت علمی، فنی و فن آوری، کنترل کیفیت و تامین آن، بوجود آوردن و اداره انواع مختلف کسب و کار در صنعت، باز کردن زمینه های اشتغال جدید و افزایش استخدام را نام برد. چنانچه پیشرفتهای کره جنوبی بعنوان یکی از کشورهای موفق و پیشرو در انتقال فن آوری هسته ای غیرقابل انکار است. فن آوری هسته ای در ایجاد سطح بالایی از فرهنگ علمی و فنی در ترکیه و افزایش سطح آموزش های فنی نقش مهمی ایفا خواهد کرد. همچین در زمینه های دیگر نیز نیروی محرک بوده و نقش راه انداز را ایفا خواهد نمود.      

در سایه این پروژه در ترکیه و روسیه، فرصت های شغلی جدید بوجود خواهد آمد. در آموزش کارشناسان بسیار متخصص نیز همکاری صورت خواهد گرفت. در حال حاضر بیش از 220 دانشجوی ترک در حال ادامه تحصیل در رشته فناوری هسته ای در دانشگاه های روسیه هستند. در نظر است تا اولین فاز این پروژه در سال 2023 وارد فعالیت شود. موفقیت آمیز بودن این پروژه در واقع نشانگر موفقیت در همکاری بین ترکیه و روسیه خواهد بود.      

بطور کلی باید گفت که ترکیه باید به منظور تقویت هر چه بیشتر موقعیت خود در جهان و افزایش این قدرت در منطقه و جهان نیاز به تثبیت موقعیت خود در زمینه انرژی دارد. بنابراین سرمایه گذاری ترکیه در فن آوری انرژی هسته ای، باعث رشد، توسعه، افزایش رفاه، امنیت، ثبات و استقلال در انرژی خواهد شد. این نه تنها عامل مهم پیشرفت ترکیه خواهد بود، بلکه در تامین صلح و رفاه در خاورمیانه و یوروآسیا نیز نقش مهمی ایفا خواهد کرد.

ارزیابی های دکتر جمیل دوغاچ ایپک عضو هیات تحقیقاتی رشته روابط بین الملل دانشگاه آتاتورک