ادلب د سوري مخالفینو وروستۍ کلا

لکه څرنګه چې پوهیږۍ  په سوریه کې د اسد رژیم  د روسیې  او ایران په مرسته د مخالفینو نه یو زیات شمیر پوځي سیمې  نیولي دي  . د ویلو ده چې  د اسد رژیم لخوا  د حمص، غوطه، درعه  او نورو سمیو نه د نیولو نه وروسته  په نوموړو سیمو کې میشت په سلګونو زره تنه  ملکي وګړي او مخالفین  ادلب  سیمې ته  کډه شول. همداشان  د شوو تفاهمونو په چوکاټ کې د یادو شوو سیمو خلک  ادلب ته تخلیه کړې شول. د همدې امله  ادلب سیمه  نن  ورځ  د سوري مخالفینو په وروستۍ کلا  بدله شوې ده . پداسې حال کې چې په ادلب کې د جګړې نه مخکې  ۷۰۰ زرو تنو ژوند  کولو نن ورځ  پدې سیمه کې  تر ۳ میلیونو تنو ډیر خلک  ژوند کوي.

همداشان  د ادلب سیمه  د استانه  په بهیر کې  د امن   د څلورو سیمو  نه  د یوې په توګه اعلان شوې وه.

همداشان د استانه  بهیر  د پریکړو او تفاهمونو په چوکاټ کې  ترکیې  په ادلب سیمه کې  ۱۲ پوځي د څار نقطې  جوړې کړي دي.

د ترکیې د سیاست، اقتصاد او ټولنیزو څیړونو  د تولنې  لیکوال او څیړونکې جان اجون  د مسلې په اړه  ارزونې کړي چې ستاسې پام ورته رااړوم.

د اسد رژیم لخوا د روسیې او ایران په مرسته  پر ادلب  د پوځي عملیاتو مسلې  د اوږدې مودې راهیسې  د نړۍ اجندا مصروفه ساتلې ده . پر ادلب  د احتمالي پوځي عملیاتو سره  به نړۍ  د کډوالو د یوې بلې سترې څپې  سره  مخامخ شي. همداشان  په ادلب کې میشتو په میلیونونو تنو  د اسد د رژیم لخوا  په یادې شوې سیمې  د بریدونو د پیلیدو سره سم  وار د مخه  ترکیې  ته  د کډه کیدو  او د ترکیې پر لورې د خوځیدو  تکل کړی دی.

دا چې نن ورځ  ترکیه  په نړۍ کې  تر ټولو  زیات د کډوالو کوربه ندی  نورو  کډوالو ته  د پناه ورکولو توان او طاقت هم  نلري. پداسې حال کې چې  پر ادلب  د احتمالي بریدونو له امله  د کډوالو  ستوتزې  د ټولې نړۍ نه وار خطا کړې  او اندیښمنه کړې ده خو یواځې ترکیه  په ادلب کې  د انساني  تراژیدي  او فلاکت د مخنیوي په خاطر هلې ځلې کوي.

ترکیه هم  په ساحه کې او هم  مذاکراتو سره  پدې سیمه کې  د احتمالي عام وژنو  د مخنیوي هڅه کوي.

د ویلو ده چې  ترکیې، ایران او روسیې  د استانه د بهیر وروستۍ  سرمشریزه د ایران په پلازمینه تهران کې  ترسره کړه.

ایران  د تهران سرمشریزه  د ترکیې او روسیې  د اجازې او خبر نه پرته  په ژوندۍ بڼه  نړۍ ته خپره کړې وه. پدې غونډه کې  ټولې نړۍ  د نړۍوالې  سولې  او اوربند په خاطر د ترکیې د ولسمشر  رجب طیب اردوغان  هلې ځلې  او ټینګار شاهدي وکړه.

د ویلو ده چې  د تهران په سرمشریزه کې ترکیې  په ټینګار سره  په ادلب کې د اوربند  غوښتنه وکړه خو له بده مرغه چې  د روسيې او ایران د مخالفت سره مخامخ  شول  او قبوله نشوه. د ترکیې  د  قوي ارادې  او هلو ځلو په پایله کې  په ادلب  پوځي عملیات  وځنډول شول  چې پدې ډول  په سیمه کې  د لا زیاتو هلو ځلو  او لا جدي ګامونو د پورته کولو په خاطر  وخت  تصرف  شو.

داسې ادعاګانې شتون لري چې د ادلب  د راتلونکي  او برخلیک په اړه  ډیرې زیاتې سناریوګانې لیکل شوي  او شتون لري.

په سوریه کې د اسد  نږدې پلوي  او ترکیې متفق هیواد روسیه بیا  په ترکیې د ادلب د سیمې نه د خپلو پوځي نقطو او پوځیانو د په شا کولو او په سیمه کې د پراخو عملیاتو د پیلولو په خاطر  فشارونه راوستي دي.

خو  ترکیه  د ادلب مسلې ته  د بدیلو حل لارو د موندولو هڅه کوي. ترکیه هڅه کوي چې  په سیمه کې  د منځلارو مخالفو ډلو د اغیرو ساحه پراخه کړي  او د هیت التحریر الشام  په څیر  تند لارې  ډلې  لږ تر لږه  د هیواد  د شمال نه  سویل لورې ته  وخویوي. د ترکستان اسلامي ګوند  او داسې نور ګوندونه  اغیرې  کمې کړي.

ترکیه غواړي چې د منځلارو مخالفو ډلو سره  په ګډه  د ادلب د مرکز په ګډون د امن سیمې  جوړې کړي  او د سیمې  امنیت  ټینګ کړي.

د ویلو ده چې  ترکیه  هڅه کوي چې په ادلب کې  د منځلارو مخالفو ډلو  په کامله توګه د بې صلاحیته کولو  او د ټولو سیمو  د لاسه ورکولو مخنیوی وکړي. ترکیه هڅه کوي  چې  په سیمه کې د احتمالي  انساني فاجعې مخه ونیسي. په سیمه کې  د پ ک ک ترهګرې ډلې او د څانګو  يي  د ځای په ځای کیدو مخه ونیسي. ترکیه غواړي چې  د سیاسي حل لارو څخه دا لاسته راوړنې  ترلاسه کړي.

ویل کیږي  په ادلب  د احتمالي  پوځي عملیاتو  په برخه کې  د پ ک ک  ترهګرې ډلې پوځي  څانګه وای پي جي  هم  وار د مخه په تیاریو پیل کړی دی. غواړي چې پدې عملیاتو کې ډیر مهم  رول ولوبوي.

دا ځکه چې د ایران او حزب الله  ملیشه ډلو لخوا په سوریه کې  د پ ک ک ترهګرې ډلې عسکري څانګې  یو زیات شمیر  ترهګر  روزلي دي. دوی غواړي چې  دا ترهګر هم  پدې مسله کې داخل کړي.

نوموړي  ترهګر  غواړي چې  پدې جګړه کې  د ځان د شاملولو سره  په عفرین  له سره برید وکړي او هغه سیمه هم  ونیسي. د پ ک ک  ترهګرې ډلې  عسکري څانګو د عفرین نه وروسته په تل رفعت  او نورو سیمو د  ترینه شړل شوي وو  د بیرته نیولو په خاطر  په چتتوالي  پیل کړی دی.

د همدې امله  ترکیه  نه غواړي چې  خپلې لاسته راوړنې  د لاسه ورکړي. خپلو پولو کې یو ځل بیا ترهګرو ته ځای ورکړي. ترکیه په هر ډول چې کیږي  باید ددې خبرې مخه ونیسي.