Ο μουσουλμανικός κόσμος πρέπει να ξυπνήσει από τον λήθαργο

Η ανησυχητική εικόνα της σημερινής κατάστασης του μουσουλμανικού κόσμου είναι μια αντανάκλαση του εσωτερικού του χάους, της αναταραχής και φτώχειας. Εδώ ακριβώς πρέπει να ξεκινήσει η μάχη

Τα μουσουλμανικά έθνη αντιμετωπίζουν σειρά από εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα. Όσο σκληρά και ανόμοια και αν μπορούν να φαίνονται, δεν είναι ανεπίλυτα. Για την αντιμετώπισή τους απαιτείται σοβαρός υπολογισμός. Οι μουσουλμανικές χώρες δεν ζουν σε απομόνωση. Είναι μέρος της τρέχουσας παγκόσμιας τάξης η οποία είναι αναμφίβολα άδικη, δυσλειτουργική και προκατειλημμένη. Η παρακαταθήκη της αποικιοκρατίας είναι ακόμα ζωντανή και εξακολουθεί να κρατά υπό πίεση τα μουσουλμανικά έθνη. Ο παγκόσμιος αγώνας για την εξουσία, η υπεροχή και οι πόλεμοι δι’ αντιπροσώπων, έχουν βαρύ τίμημα για το παρόν και το μέλλον τους. Θα μπορούσαν να κατηγορηθούν αρκετά οι εξωτερικές παρεμβάσεις που επιδιώκουν να διατηρήσουν μια τάξη ηγεμονίας και εκμετάλλευσης.

Τα μουσουλμανικά έθνη υποφέρουν όμως και από πληγές που έχουν επιφέρει στους εαυτούς τους. Οι εσωτερικοί διχασμοί, η έλλειψη οράματος και ηγεσίας, η κακή διακυβέρνηση, η λανθασμένη χρήση των φυσικών πόρων, ο εθνικός εθνικισμός και ο σεχταρισμός παραλύουν το πραγματικό τους δυναμικό και τους καθιστούν ευάλωτους στη χειραγώγηση. Η απουσία πολιτικής και οικονομικής εξουσίας συμβαδίζει μόνο με τον διανοητικό μαρασμό. Η αποτυχία να έχουμε μια σωστή κατανόηση της παράδοσης αφενός και της νεωτερικότητας αφετέρου, οδηγεί σε κάθε μορφή προβλημάτων ταυτότητας και αυτο-αντίληψης. Η εγχώρια τρομοκρατία και ο βίαιος εξτρεμισμός, που τροφοδοτούνται και χειραγωγούνται από διάφορους παράγοντες και ενδιαφερόμενους, όχι μόνο στιγματίζουν τους μουσουλμάνους, αλλά και καταστρέφουν ζωές και ελπίδες για ένα καλύτερο μέλλον.

Οι μουσουλμανικές χώρες κατέχουν σημαντικό μέρος των φυσικών πόρων του πλανήτη, συμπεριλαμβανομένου του πετρελαίου, του φυσικού αερίου, των ορυκτών και των δασών. Έχουν νεότερο πληθυσμό σε σύγκριση με την Ευρώπη, την Ιαπωνία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά η συμβολή τους στο παγκόσμιο ΑΕΠ είναι πολύ μικρή. Οι μουσουλμάνοι αποτελούν το 21% του παγκόσμιου πληθυσμού (1,5 δισ.), αλλά αντιστοιχούν μόνο στο 5% του παγκόσμιου ΑΕΠ (λίγο λιγότερο από 5 τρισεκατομμύρια δολάρια). Το μέσο κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι περίπου 5.000 δολάρια, δηλαδή τρεις φορές λιγότερο από τον παγκόσμιο μέσο όρο των περίπου 13.000 δολαρίων. Μόνο μερικές μουσουλμανικές χώρες διαθέτουν ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης και δείχνουν σημάδια επιτυχίας για την άμβλυνση της φτώχειας και την ισότιμη κατανομή του πλούτου. Μόνο μια χούφτα πανεπιστημίων στις μουσουλμανικές χώρες κατατάσσονται στα καλύτερα ή στα πρώτα πεντακόσια του κόσμου. Το κομμάτι της ακαδημαϊκής και επιστημονικής απόδοσης σε αυτά τα πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα είναι ασήμαντο.

Σε γενικές γραμμές, αυτή δεν είναι μια καλή εικόνα. Και εδώ πρέπει να ξεκινήσουμε: Οφείλουμε να αποδεχτούμε ότι αυτό δεν είναι μια θετική εικόνα και να πάψουμε να προσποιούμαστε ότι μόνο επειδή πιστεύουμε στο Θεό θα είμαστε πάντα επιτυχημένοι. Η πίστη συνεπάγεται ευφυία και απαιτεί σκληρή δουλειά και αφοσίωση. Οφείλουμε να καταλάβουμε ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε τους άλλους να κάνουν ό, τι είναι καλό για εμάς. Οφείλουμε να διεκδικήσουμε τη δυνατότητα αυτενέργειας και να εργαστούμε σκληρότερα από ποτέ για να διαμορφώσουμε το δικό μας μέλλον. Δίχως αίσθημα κυριότητας και κατεύθυνσης, δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι είμαστε μια δύναμη για το καλό το δικό μας και των άλλων.

Πρέπει να πάμε πέρα από τις διάφορες εκδοχές μικροεθνικισμού και να υιοθετήσουμε μια ευρύτερη οπτική γωνία για τον κόσμο. Κανένα από τα τοπικά και εθνικά μας προβλήματα δεν λύνεται αν δεν δείξουμε προσοχή στα προβλήματα του γείτονά μας. Όσες κλειδαριές και να βάλουμε, το σπίτι μας δεν θα είναι ασφαλές χωρίς να οικοδομήσουμε μια ασφαλή και ειρηνική γειτονιά για όλους. Δεδομένου ότι τα προβλήματά μας είναι αλληλένδετα και απαιτούν εταιρική σχέση, οφείλουμε να συνεργαστούμε. Η διχόνοια στον μουσουλμανικό κόσμο έχει μεγάλο τίμημα για κάθε σημαντικό ζήτημα από την Παλαιστίνη μέχρι τη Σομαλία, από την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του βίαιου εξτρεμισμού μέχρι την ανακούφιση από τη φτώχεια.

Ενότητα δεν σημαίνει ομοιομορφία και πολυφωνία δεν σημαίνει χάος και διαταραχή. Το κόλπο είναι να δούμε την ενότητα πίσω από την πολλαπλότητα των μορφών. Αυτή η αρχή, την οποία ο Ιμπν αλ-Αραμπί ονομάζει «ενότητα μέσα στην ποικιλομορφία», ισχύει για όλους τους τομείς της ύπαρξης. Πρόκειται για μια προσπάθεια να δούμε τον κόσμο με όλες του τις διαστάσεις χωρίς να χάνουμε την κυρίαρχη οπτική της ενότητας και της συνοχής. Αυτό που είναι ειρωνικό και λυπηρό για την έλλειψη ενότητας στον μουσουλμανικό κόσμο, είναι ότι η ισλαμική πίστη βασίζεται στη θεμελιώδη αρχή της θείας ενότητας (tawhid), αλλά τα μουσουλμανικά έθνη δεν μπορούν να φτάσουν στην ενότητα ούτε στην ψυχή τους, ούτε στις συλλογικές δράσεις τους. Όπως λέει ο Mulla Sada, όσοι δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν την ενότητα μέσα στην ψυχή τους, δεν μπορούν να αντιληφθούν την έννοια της ενότητας του Θεού. Το αποτέλεσμα είναι χάος, διαταραχή και μια θλιβερή σπατάλη πνευματικών, διανοητικών και φυσικών πόρων.

Ο μουσουλμανικός κόσμος πρέπει να ξυπνήσει από τον λήθαργο και να αναλάβει την κυριότητα του παρόντος και του μέλλοντος του. Το να κατηγορούμε μόνο τους άλλους για τα δικά μας προβλήματα δεν θα λύσει τα προβλήματά μας. Μόνο θα οδηγήσει σε πνευματική τεμπελιά και μια ψευδή αίσθηση άνεσης. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι πρέπει να προφυλαχτούμε από εκμεταλλευτικές και ιμπεριαλιστικές παρεμβάσεις. Αλλά πρέπει επίσης να βάλουμε το σπίτι μας σε τάξη.

Δεν μπορούμε να δώσουμε μια σωστή μάχη στον έξω κόσμο χωρίς πρώτα να αποκτήσουμε εσωτερική ηρεμία, δύναμη και συνοχή. Αυτό που είναι εκεί έξω είναι μια εκδήλωση αυτού που είναι μέσα μας. Η ανησυχητική εικόνα της σημερινής κατάστασης του μουσουλμανικού κόσμου είναι μια αντανάκλαση του εσωτερικού του χάους, της αναταραχής και φτώχειας. Εδώ ακριβώς πρέπει να ξεκινήσει η μάχη.