Παγκόσμια Προοπτική (2018-01)

Καθηγητής Κουντρέντ Μπουλμπούλ*

Φίλες και φίλοι,

Αν όλα πάνε καλά, θα είμαστε μαζί κάθε εβδομάδα σε αυτήν την εικονική στήλη. Θα πορευτούμε μαζί σε ένα μακρύ δρόμο.

Η συγγραφή είναι ένας δρόμος στον οποίο ο συγγραφέας και ο αναγνώστης πορεύονται μαζί. Η συνοδοιπορία απαιτεί σεβασμό, αγάπη και εμπιστοσύνη.

Η συγγραφή θέλει θάρρος και αυτοπεποίθηση. Όταν γράφεις αποκαλύπτεις όλη σου τη συσσώρευση. Φανερώνεις τον εαυτό, την άποψη και την καρδιά σου.

Η συγγραφή δεν είναι ένα μήνυμα μονής κατεύθυνσης, είναι αλληλεπίδραση. Ένας αμοιβαίος διαμοιρασμός με τα σχόλια που θα λάβεις από τον αναγνώστη.

Η συγγραφή είναι ανακάλυψη. Μια πορεία προς το εσωτερικό σου κόσμο και ένα άνοιγμα προς τον κόσμο από τις εμπειρίες και τις αναγνώσεις που έχεις αντλήσει εδώ και χρόνια.

Η συγγραφή είναι περιπέτεια. Ξεκινώντας είναι αδύνατο να γνωρίζεις τι ακριβώς θα συμβεί σε αυτό που έχεις γράψεις. Καθώς και το τι θα αντιμετωπίσει και τι είδους σκέψεις θα δημιουργήσει και σε ποια μέσα…

Στην περιπέτεια μας αυτή θα επισκεφθούμε πολλά μέρη και θα αναλύσουμε πολλά θέματα. Κάποιες φορές η ατζέντα μας θα καλύπτει τα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή, τον Καύκασο, την Αφρική, τις γεωγραφικές περιοχές της καρδιάς μας. Κάποιες άλλες την Παλαιστίνη, την Κριμαία, τους Μεσχετίνους, τους Μόρο και την Ραχίν για να ακούσουμε τις κραυγές που υψώνονται από περιοχές όπου υπάρχουν καταπιεσμένοι. Και κάποιες άλλες φορές θα γίνουμε η φωνή μιας οικογένειας στην Ευρώπη που πήραν το παιδί της, ενός αποξενωμένου πρόσφυγα στη Δύση, ενός νέου μας που προσπαθεί να βρει μια διέξοδο για να μην χάσει τον εαυτό του.

Θα απευθύνουμε έκκληση σε κάθε ευσυνείδητο άνθρωπο στη Γη, ανεξαιρέτως γλώσσας, θρησκείας και χρώματος που τρέφει ανησυχία για την ανθρωπότητα διότι οι εξελίξεις στη Δύση είναι ανησυχητικές.

Αλλά σε κάθε περίπτωση θα προσπαθήσουμε να κοιτάξουμε περισσότερο στην Τουρκία από τον κόσμο. Σε αυτή τη στήλη θα εξετάσουμε στην Τουρκία τα παγκόσμια προβλήματα και όχι τα προβλήματα της Τουρκίας. Πάρα πολλές φορές παγιδευόμαστε στην εσωτερική επικαιρότητα και αποκοβόμαστε από τις παγκόσμιες εξελίξεις. Αδυνατούμε να δούμε την απόσταση που έχουμε διανύσει επειδή δεν γνωρίζουμε τι συμβαίνει σε άλλες χώρες. Η συνεχής πάλη με την εσωτερική ατζέντα μας εμποδίζει να δούμε τις παγκόσμιες εξελίξεις και την αξία που μας δίνει η ανθρωπότητα και οι γεωγραφικές περιοχές της καρδιάς μας. Η κληρονομιά μας απαιτεί να σηκώσουμε το κεφάλι και να δούμε αυτά που συμβαίνουν στον κόσμο και με μια ματιά μας να κρατήσουμε ζωντανές τις ελπίδες που έχουν κλειδωθεί σε μας.

Που θα βάλουμε όμως τον προβολέα μας σε αυτές τις αράδες και από που θα κοιτάξουμε στον κόσμο;

Ο κόσμος σήμερα είναι αντιμέτωπος με τρία βασικά προβλήματα. Αδικία, απουσία ανταλλαγής και η αδυναμία συμβίωσης με διαφορετικούς πολιτισμούς και κουλτούρες. Όλα τα προβλήματα της ανθρωπότητας μπορούμε να τα συνοψίσουμε με αυτά τα τρία προβλήματα. Έχει άραγε ζήσει η ανθρωπότητα μια εμπειρία που θα την βοηθήσει να λύσει τα εν λόγω τρία προβλήματα; Μια παράδοση απονομής δικαιοσύνης στον καθένα, που σκέφτεται τον γείτονα του που πεινάει, που αγαπάει κάθε πλάσμα που δημιουργήθηκε, ανεξαιρέτως γλώσσας, θρησκείας, φυλής και χρώματος για χάρη του Δημιουργού όπως ο Γιουνούς Εμρέ; Αν η ανθρωπότητα έχει μια τέτοια παράδοση τότε θα ήταν καλύτερα να πορευτούμε μέσα από αυτό που έχει δοκιμαστεί και θα μας οδηγήσει στη σωτηρία και όχι μέσα από αδοκίμαστες ιδέες που δεν ξέρουμε που καταλήγουν.

Μάλλον είναι περιορισμένη η απόσταση που μπορούμε να διανύσουμε μέσα από τον δυτικό πολιτισμό όσον αφορά τη δικαιοσύνη, την ανταλλαγή και τον πλουραλισμό. Ο δικός μας πολιτισμός μπορεί να μας καθοδηγήσει πολύ περισσότερο σε αυτά τα θέματα. Η πορεία διάρκειας μιας χιλιετίας από το Χορασάν προς τα Βαλκάνια, είναι σαν ένας φάρος που θα φωτίσει την πορεία μας στην επίλυση των προβλημάτων με τα οποία είμαστε αντιμέτωποι.

Από αυτήν την σκοπιά μπορούμε να πούμε ότι η Ιστάνμπουλ μέχρι πριν από ένα αιώνα ήταν το πιο κορυφαίο μέρος στον κόσμο για την ανθρωπότητα. Η μια ιδέα, ένα ρεύμα, μια ιδεολογία, μια νοοτροπία αποκτά περισσότερο βάθος σε περιβάλλον όπου συμβιώνουν οι διαφορετικότητες και όχι στην ύπαιθρο ή σε μικρά μέρη όπου τα άτομα ζουν μόνα τους. Διότι οι ιδέες αυτές έχουν την ικανότητα να δυναμώνουν περαιτέρω σε περιβάλλον διαφορετικοτήτων και αντιθέσεων. Υπό αυτήν την έννοια η Ιστάνμπουλ πριν και κατά την περίοδο της Βασιλευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας (Meşrutiyet), ήταν ένα μέρος της νεότερης ιστορίας όπου συμβίωναν και διατυπώνονταν ελεύθερα πολύ διαφορετικές σκέψεις. Η Ιστάνμπουλ ήταν ένα περιβάλλον και μια ευκαιρία όπου συνυπήρχαν όλοι οι συνιστώσες της Αυτοκρατορίας, Μουσουλμάνοι (Τούρκοι, Άραβες, Κούρδοι, Αλβανοί, Βόσνιοι…) και Μη Μουσουλμάνοι (Χριστιανοί, Εβραίοι, Αρμένιοι…). Δεν αποτελεί προφητεία να προβλέψει κανείς ότι χάρη σε αυτόν τον χαρακτήρα της η Ιστάνμπουλ μπορεί να διαθέτει τη συσσώρευση για την πιο λεπτομερή συζήτηση των σημερινών προβλημάτων.

Ο τουρκικός πνευματικός κόσμος ως έκφραση/αποτέλεσμα της απομάκρυνσης από τον δικό μας πολιτισμό επηρεάστηκε πολύ από τον δυτικό πολιτισμό κατά τον 20^ο αιώνα. Κατά τη σύγχρονη εποχή εμπνεύστηκαν από πνευματικά κινήματα σε χώρες όπως η Αίγυπτος, το Ιράν και το Πακιστάν. Αναμφίβολα το να παρακολουθείς τις εξελίξεις στη Δύση και την Ανατολή και να γνωρίζεις και να αξιολογείς διαφορετικά νοητικά σχόλια.

Δεν μπορούμε ωστόσο να πούμε ότι οι Τούρκοι διανοούμενοι που παρακολουθούν τις εξελίξεις σε αυτές τις χώρες δεν ανέλυσαν αρκετά την Ιστάνμπουλ όπου συμβιώνουν με τον πιο εκτεταμένο τρόπο οι διαφορετικότητες στην πρόσφατη Ιστορία και γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο είναι ορατή το μεγάλο πνευματικό βάθος, καθώς και τις συζητήσεις που διεξάγονται εκεί πέρα. Δυστυχώς το πέπλο που καλύφθηκε στην Ιστάνμπουλ μετά την ίδρυση της Δημοκρατίας της Τουρκίας δεν έχει διαλυθεί ακόμα αρκετά.

Ωστόσο, ακόμη και σήμερα, πόσες πόλεις υπάρχουν στον κόσμο όπου οι άνθρωποι μπορούν να ζήσουν ελεύθερα με τις δικές τους ταυτότητες, δεν αποξενώνονται και νοιάζονται για τα προβλήματα των ανθρώπων σε άλλες γεωγραφικές περιοχές. Γι’ αυτό δεν θα ήταν λάθος να πούμε ότι η πλησιέστερη και καταλληλότερη εμπειρία μέσω της οποίας μπορούμε να κοιτάξουμε για την επίλυση των προβλημάτων που έχουμε ανάγκη σήμερα, είναι η συσσώρευση της Ιστάνμπουλ. Η συσσώρευση αυτή εμπειριών που μπορεί να ρίξει φως σε όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, βρίσκεται εκεί σαν ένας σκεπασμένος φάρος.

Μάλλον η συσσώρευση εμπειριών της Ιστάνμπουλ είναι «ο ακινητοποιημένος πολιτισμός» για τον οποίο κάνει λόγο ο διάσημος ιστορικός Τόινμπι.

Η Ιστάνμπουλ που διαθέτει τη συσσώρευση της Δύσης και της Ανατολής της εποχής που δεν ήταν «ακινητοποιημένη», μπορεί να μας καθοδηγήσει στην επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Αλλά και εμείς έχουμε αποκοπεί σε μεγάλο βαθμό σήμερα από αυτή τη συσσώρευση.

Έχουμε ανάγκη να επιστρέψουμε σε αυτήν και να πορευτούμε από εκεί.

Περί μιας τέτοιας πορείας πρόκειται η στήλη αυτή.

Για να ανακαλύψουμε από τη μια τέτοια τεράστια συσσώρευση και από την άλλη για να μπορέσουμε να βρούμε λύση σε παγκόσμια προβλήματα με το φως της.

Οι αράδες αυτές θα μεταφραστούν σε πολλές γλώσσες. Από όπου και να’στε, όποια γλώσσα και να μιλάτε, όποια θρησκεία και να πιστεύετε, όποιο χρώμα και να έχει το δέρμα σας και όποια να είναι τα πιστεύω σας, αν θέλετε να περπατήσετε σε αυτήν την παγκόσμια πορεία, ελάτε να το κάνουμε μαζί. Ο δρόμος μας είναι μακρύς και ο χρόνος περιορισμένος.

Ώρα καλή στην πρύμνη μας και αέρας στα πανιά μας…

*Ο καθηγητής Κουντρέντ Μπουλμπούλ είναι κοσμήτορας της Σχολής Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Γιλντιρίμ Μπεγιαζίτ της Άνκαρα.