Η Τουρκική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης (01-2017)

            Το 2016 ολοκληρώσαμε έναν κύκλο εκπομπών για την Τουρκική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης. Με την σημερινή μας εκπομπή εγκαινιάζουμε έναν δεύτερο κύκλο εκπομπών για τη φετινή χρονιά.

            Εισαγωγικά, η Τουρκική Μειονότητα στην Ελλάδα εντοπίζεται γεωγραφικά στην περιοχή της Θράκης και αποτελεί μία ιστορική μειονότητα καθώς εξαιρέθηκε από την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας που έλαβε χώρα το 1923.

Αποτελεί την μοναδική επίσημα αναγνωρισμένη μειονότητα στην Ελλάδα βάσει της Συνθήκης της Λωζάνης του 1923. Τα δικαιώματά της επίσης απορρέουν και προστατεύονται από ξεχωριστό τμήμα της Συνθήκης που αναφέρεται στην προστασία των μειονοτήτων οι οποίες εξαιρέθηκαν από την ανταλλαγή πληθυσμών.

            Οι εκπομπές μας λοιπόν στόχο έχουν να παρουσιάσουν κάποια γενικά χαρακτηριστικά της Μειονότητας, να κάνουμε μία ιστορική αναδρομή, να παρουσιάσουμε πολιτιστικά και κοινωνικά στοιχεία και να δούμε την καθημερινότητα της κοινότητας μέσα από την επικαιρότητα.

            Το 2017 βρήκε την Ελλάδα αντιμέτωπη με δύο σοβαρά προβλήματα, την οικονομική κρίση και το προσφυγικό. Πρόκειται για δύο ανθρωπιστικές κρίσεις σε εξέλιξη. Ο πληθυσμός της χώρας δοκιμάζεται τα τελευταία χρόνια σκληρά από την οικονομική κρίση που επηρεάζει το σύνολο της καθημερινότητας κάθε πολίτη και κάθε οικογένειας.

Από την άλλη, η χώρα ήρθε αντιμέτωπη με μία πρωτοφανή μετακίνηση πληθυσμού που τη βρήκε τελείως απροετοίμαστη. Από τον Μάρτιο του 2016 που έκλεισαν και επίσημα τα σύνορα της χώρας, σημαντικός αριθμός προσφύγων με προορισμό άλλες ευρωπαϊκές χώρες, εγκλωβίστηκε στην Ελλάδα.

            Η Θράκη εξαιρέθηκε από την μετακίνηση και εγκατάσταση προσφύγων, ωστόσο η οικονομική κρίση βρήκε στην περιοχή την πλήρη έκφρασή της καθώς αποτελεί μία από τις ασθενέστερες οικονομικά περιφέρειες όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και της Ευρώπης.

            Η παρουσία της Μειονότητας στην περιοχή καθόρισε σε σημαντικό βαθμό τους οικονομικούς δείκτες. Η κοινότητα προσδιορίζεται από εξαιρετικά χαμηλό βιοτικό επίπεδο. Αναφερόμαστε κυρίως σε έναν αγροτικό πληθυσμό που επί δεκαετίες στήριζε την επιβίωσή του στην μονοκαλλιέργεια του καπνού.

            Παρά το γεγονός ότι στο παρελθόν ο καπνός αποτελούσε ένα σχετικά καλό και εγγυημένο εισόδημα για μία οικογένεια, τα τελευταία χρόνια η ευρωπαϊκή αγροτική πολιτική δεν στηρίζει την καλλιέργεια του μπασμά, ενώ οι τιμές του προϊόντος παρουσιάζουν πτωτική πορεία. Το αποτέλεσμα είναι ότι ολόκληρες οικογένειες κυρίως στον ορεινό όγκο της Θράκης που αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από μειονοτικά χωριά, πέρασαν στο καθεστώς της φτώχειας και της ανέχειας.

            Και στο μορφωτικό επίπεδο τα δεδομένα δεν είναι πολύ αισιόδοξα για την Μειονότητα. Η μεγαλύτερη μαθητική διαρροή ακόμα και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση καταγράφεται στην Θράκη. Παρά τις στοχευμένες δράσεις της πολιτείας για την αντιμετώπιση του φαινομένου, οι δείκτες παραμένουν ανησυχητικά υψηλοί.

Σημαντικά θέματα τίθενται το 2017 ακόμα και για την μετακίνηση των παιδιών στις κοντινότερες σχολικές μονάδες. Πολλές φορές οι γονείς προτιμούν να κρατήσουν τα παιδιά στο σπίτι παρά να ριψοκινδυνεύσουν την μετακίνησή τους σε ένα ανύπαρκτο και κυρίως κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών επικίνδυνο οδικό δίκτυο.

            Στην Θράκη υπάρχουν μειονοτικά δημοτικά σχολεία που προσφέρουν δίγλωσση εκπαίδευση σε ελληνικά και τουρκικά για τους μαθητές της Μειονότητας, δύο μειονοτικά γυμνάσια και λύκεια και δυο ιεροσπουδαστήρια (μεντρεσέ). Η εισαγωγή των αποφοίτων της Μειονότητας στα ελληνικά ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα γίνεται μέσω ειδικής ποσόστωσης που νομοθετήθηκε το 1996.

            Στα αστικά κέντρα της Θράκης, το βιοτικό επίπεδο της Μειονότητας είναι ελαφρώς ανεβασμένο λόγω της απασχόλησης του πληθυσμού και σε άλλους παραγωγικούς τομείς, όπως η εκπαίδευση και το εμπόριο. Προβληματικοί ως προς την απορρόφηση ωστόσο παραμένουν διαχρονικά κάποιοι τομείς, όπως ο δημόσιος, καθώς η αντιπροσώπευση είναι ελάχιστη.

            Η Μειονότητα εξυπηρετεί τις λατρευτικές και θρησκευτικές της ανάγκες σε τεμένη που αποτελούν συγχρόνως χώροι με μακρά θρησκευτική και ιστορική παράδοση. Ένα από τα τεμένη που βρίσκονται στην Θράκη και παρόλο που δεν λειτουργεί ως χώρο προσευχής αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ισλαμικά μνημεία της Ευρώπης είναι το τέμενος Βαγιαζήτ στο Διδυμότειχο που εγκαινιάστηκε το 1420. Αποτελεί το πρώτο τέμενος που ανεγέρθη σε ευρωπαϊκό έδαφος και συγχρόνως, το μεγαλύτερο σε έκταση στα Βαλκάνια. Οι επισκέπτες του Διδυμοτείχου θα περάσουν οπωσδήποτε από το τέμενος να θαυμάσουν την αρχιτεκτονική του.

            Ανάλογης αξίας αποτελούν και τεμένη που βρίσκονται σε λειτουργία όπως το Γενί Τζαμί Κομοτηνής που χρονολογείται από το 1585. Δίπλα του βρίσκεται ο λεγόμενος Πύργος του Ρολογιού. Βρίσκεται στην περιοχή της παλιάς αγοράς της Κομοτηνής και αποτελεί σημαντικό μνημείο για την πόλη. Η φωτογραφία του δεσπόζει σχεδόν σε όλα τα αφιερώματα που γράφονται και δημοσιεύονται κατά καιρούς για την περιοχή.            

            Στις επόμενες εκπομπές θα ασχοληθούμε σε βάθος με όλες τις εκφάνσεις της ζωής του πληθυσμού της Μειονότητας, ωστόσο είναι σημαντικό να αναφερθεί από την πρώτη κιόλας εκπομπή του έτους ότι η παρουσία της Μειονότητας προσδίδει στην περιοχή ιδιαίτερο πολυπολιτισμικό χαρακτήρα.

Η Θράκη αποτελούσε ανέκαθεν πόλο έλξης για τους ερευνητές λόγω της Μειονότητας. Παρόλο που δεν αποτελούσε παραδοσιακό τουριστικό προορισμό της Ελλάδας, ωστόσο μία επίσκεψη στην περιοχή είναι αρκετή για να νιώσει κανείς το πάντρεμα διαφορετικών πολιτισμών, πληθυσμών με διαφορετικές θρησκευτικές, γλωσσικές, εθνοτικές καταβολές, το καθημερινό αλισβερίσι μεταξύ πληθυσμιακών ομάδων που φαίνονται τόσο μακριά κι όμως τόσο κοντά η μία με την άλλη.

Όπως και να έχει, η περιοχή δεν είναι αδιάφορη, ενώ αρκεί ένα πέρασμα από αυτήν για να καταλάβει κανείς ότι αν την επισκεφτείς έστω και μία φορά και συγχρωτιστείς με τους ντόπιους σίγουρα θα θέλεις να επιστρέψεις γιατί υπάρχει πάντα κάτι καινούργιο να δεις, να ανακαλύψεις, να γνωρίσεις.