در این نوشته در پی دریافت پاسخ این سوال هستیم که آیا شراکت و تعمیق همکاری چین و روسیه حرکتی علیه غرب است؟

برای دریافت پاسخ به این سوال، باید به تاریخ 4 فبروری 2022 برگردیم. پوتین در جریان سفر به چین به مناسبت المپیک پکن با جین پینگ رییس جمهوراینکشوردیدارکرد ودرنتیجه این دیداربیانیه مشترک چین و روسیه با عنوان «روابط بین‌الملل و توسعه پایدارجهانی درآستانه ورود به عصر جدید» منتشر شد که به مثابه مانیفستی به نظم جهانی موجود بود.

پروفسور دکتر مراد یئشیل‌تاش مدیر تحقیقات امنیتی بنیاد پژوهش‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در این رابطه می‌نویسد:   

رهبران دو کشوردراین بیانیه با تاکید بر اینکه در مشارکت و همکاری تاسیس شده بین آنها هیچ محدودیتی وجود ندارد، محتوای ومفهوم مشارکت را نیز تشریح کردند. بر این اساس، این مشارکت، اتحاد، دوری ازهرگونه درگیری و هدف قرار ندادن کشور ثالث را دربرمی‌گیرد. نظربه این، اگر بگوییم که در حال حاضر مشارکتی بین چین و روسیه وجود دارد، اما تأثیر جنگ روسیه و اوکراین بر نظام جهانی و روابط دو کشور، اعلان آن به عموم جهانیان را به تاخیر می‌اندازد، نادرست نخواهدبود. 

 چین که در تلاش صیانت از اقتصاد خود در برابر تیرهای تحریمی تهاجمی غرب علیه روسیه است، در جریان این جنگ با پیروی از موضعی میانه، بر حفظ تمامیت ارضی کشورها و باز نگه داشتن درهای گفتگو تاکید کرده و اعلام کرد که اعمال تحریم های یکجانبه فایده ای ندارد، اما در عین حال در بسیاری از پلاتفرم‌هاشی جهانی نیز عامل اصلی این جنگ را توسعه طلبی ناتو و آمریکا دانست. اگرچه ادعاهایی مبنی بر ارائه تجهیزات نظامی از سوی چین به روسیه در طول این فرآیند همیشه وجود داشته است، اما پکن همواره این ادعا را به صراحت رد کرده است، ولی از سوی دیگر از توصیف حمله روسیه به اوکراین به عنوان "اشغال" نیز اجتناب کرده است.

علیرغم اینکه چین ترجیح داد در جنگ اوکراین به جای طرفداری از روسیه، دور بماند، روابط بین دولت‌های مسکو و پکن در مقیاس اقتصادی و استراتژیک تقویت شد و حجم تجارت بین دو کشور شاهد اوج‌گیری تاریخی بود.

هر چند پس از دیدار در 4 فبروری، رهبران دو کشور در سازمان‌های مختلف، به‌ویژه در اجلاس سران کشورهای سازمان همکاری شانگهای گرد هم آمدند، اما سفر جین پینگ به مسکو در مقایسه با سایر دیدارها انعکاس وسیعی در مطبوعات جهان یافت. دلیل اصلی این امر، موضع جین پینگ است که از سال 2023 تغییرکرده و با ترک اولویت‌بندی اقتصاد غرب محور به سمت سیاست خارجی انعطاف‌پذیرتر و شجاعانه‌تر حرکت کرده است. در عین حال، لازم به ذکر است که این اولین سفر خارجی جین پینگ پس ازپیروزی درانتخابات ریاست جمهوری چین برای سومین دوره متوالی پس ازآن صورت گرفت که پوتین توسط محکمه ای جزای بین المللی به اتهام ارتکاب جنایات جنگی مجرم شناخته شد.

در جریان این سفر در مسکو دو رهبر فراتر از رویه دیپلماتیک عمل کرده و با عنوان "دوست" همدیگر را مورد خطاب قراردادند ودیدارصمیمانه‌ای برگزار کردند. در دو بیانیه منتشر شده در پایان این دیدارها، به صراحت تاکید شد که در عصر جدید، نظم جهانی تک قطبی تحت رهبری ایالات متحده آمریکا به پایان خواهد رسید و نظم جهانی چند قطبی آغاز خواهد شد.

 این نظم جدید دربیانیه‌های مذکور با مفاهیمی چون «دموکراتیزه شدن روابط بین‌المللی» و «حکومت جهانی» مورد تاکید قرار گرفته است. بیایید عبارت جذابی را که جین پینگ هنگام خداحافظی با پوتین به کار برد، به یاد آوریم: "تغییر در راه است، تغییری که در صد سال اخیر بی سابقه است و ما رهبران این تغییرهستیم." این جمله علاوه بر اینکه یک جمله بسیار پرادعایی است، در عین حال به شکلی روشن نشانگر نقشی است که رهبران دو کشور در نظم جدید جهانی برای یکدیگر قائل شده‌اند. علاوه بر امضای بیانیه مذکور، برنامه‌های سرمایه‌گذاری در جهت توسعه و افزایش همکاری‌ها و فرآیندهای کلی مربوط به 2 خط لوله گاز طبیعی که "قدرت سیبری" نام دارند، ابزارهای اقتصادی، اجتماعی و دیپلماتیک مورد استفاده برای تحکیم این مشارکت هستند.

نشریات غرب محور با توصیف این سفر و پرداختن به شراکت تاسیس شده بین دو کشور نوشتند که روسیه به چین نقش شریک کوچک را داده است، اما مطبوعات روسی و چینی با تحلیل نمادهای استفاده شده و پیام‌های داده شده در این سفر آن را گامی قدرتمند توسط دو کشور توصیف کردند که به منظور تعمیق همکاری‌های آتی و به سمت یک مشارکت استراتژیک جامع برداشته شده است.

نویسنده: پروفسور دکتر مراد یئشیل‌تاش مدیر تحقیقات امنیتی بنیاد پژوهش‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تورکیه