شرقمیانه از دیدگاه ترکیه پنجشنبه اول سرطان 1396

چطور شد که کشورهای مخالف قطر تا این حد سریع توانستند با یکدیگر هماهنگ شوند؟ دلایل اعمال این تحریمات چیست و تا چه حد معتبر است؟ آیا سعی میشود با این گونه اقدامات و از طریق قطر شکل جدیدی به منطقه داده شود؟

مدتی است که شرقمیانه شاهد حوادث بسیاری است. 5 کشور مصر، امارات متحده عربی، یمن، لیبیا و بحرین به سردمداری عربستان سعودی در تاریخ 5 جون ارتباط دیپلماتیک خود را با قطر قطع کردند. این وضعیت آغازگر یک بحران بسیار بزرگ است، چرا که کشور های تابع این امر بسیار بزرگتر از حیطه کشورهای حوزه خلیج است. کشورهایی که تحت تاثیر این کشور بودند، یکی یکی شروع به قطع رابطه با قطر کردند. اردن روابط خود را به حداقل تقلیل داد. سنیگال و مالدیو نیز اعلام کردند که روابط خود را قطع کرده اند. مراکش پرواز طیاره ها به قطر را ممنوع کرد و اسراییل از تحریمات اعمالی علیه قطر با تمجید و ستایش یاد نمود. در مجموع سعی میکنند تا حد امکان قطر را به انزوا سوق دهند.

اما چرا قطر بعنوان کشور هدف انتخاب شد؟ چطور شد که کشورهای مخالف قطر تا این حد سریع توانستند با یکدیگر هماهنگ شوند؟ دلایل اعمال این تحریمات چیست و تا چه حد معتبر است؟ آیا سعی میشود با این گونه اقدامات و از طریق قطر شکل جدیدی به منطقه داده شود؟ اگر بتوانیم پاسخ سوال اول را درست بدهیم، یعنی اگر دلیل انتخاب قطر بعنوان کشور هدف مشخص شود، در واقع پاسخ کلیه این سوالات مشخص میشود.

و اما چرا قطر بعنوان کشور هدف انتخاب شد؟

طی 20 سال اخیر قطر توانست در سایه ذخایر غنی هایدروکاربن و سرمایه گذاریهای بزرگ، اقتصاد خود را قدرت ببخشد و تبدیل به یک قدرت منطقه ای بالقوه شود. تا جایی که تبدیل به کشوری شد که از نظر سیاسی با عربستان سعودی و از نظر اقتصادی نیز با امارات متحده عربی توانایی و پتانسیل رقابت را بدست آورد. در واقع قطر و عربستان سعودی تنها در حیطه سیاسی رقیب یکدیگر نیستند، کاهش قیمت نفت در سالهای اخیر باعث شده است تا این دو کشور رودرروی هم قرار گیرند. عربستان سعودی که در موقعیت بزرگترین تولید کننده و صادر کننده نفت بوده و اقتصاد خود را بر پایه صادرات نفت متکی کرده، در سالهای اخیر بدلیل کاهش قیمت نفت با مشکلات اقتصادی متعددی دست به گریبان است و باید بتواند به نحوی این مشکلات را پشت سر بگذارد. بنابراین قطر را که هم از نظر جمعیت و مساحت کوچکترین کشور منطقه است و هم یکی از کشورهای عضو اوپک میباشد، بعنوان هدف برای خود انتخاب کرد. چرا که قرار گرفتن در مقابل قطر که بدلیل خدمت نکردن به منافع عربستان سعودی عنوان فرزند ناخلف و حرف گوش نکن منطقه را بخود گرفته بود، بجای قرار گرفتن در پشت وی، با اهداف عربستان سعودی مطابق تر و هماهنگ تر بود.

بی فایده نخواهد بود اگر در اینجا اشاره ای داشته باشیم به ذخایر انرژی قطر و وضعیت این کشور از نظر انرژی. قطر پس از روسیه و ایران از نظر ذخایر گاز طبیعی مقام سوم جهان را داراست. از این نظر ایالات متحده آمریکا مقام چهارم و عربستان سعودی نیز مقام پنجم جهان را در اختیار دارند. قطر با ذخایر گاز طبیعی به ارزش 24.530 میلیارد متر مکعب و با جمعیت 2.5 میلیونی بخش اعظم گاز خود را صادر میکند. قطر طی 20 سال اخیر در سایه سرمایه گذاری در زمینه گاز مایع و افزایش میزان تولید ناشی از این امر، تبدیل به چهارمین تولید کننده گاز مایع (LNG)  در جهان شده و از سال 2006 بدین طرف بزرگترین صادرکننده گاز مایع(LNG)  در جهان است. این کشور که موسس بازار گاز مایع در جهان است، در عین حال مقام هشتم صادرات نفت جهان را نیز در اختیار دارد. در سایه این صادرات، میزان درآمد سرانه در قطر افزایش بسیاری داشته و قطر تبدیل به کشوری شده است که سریعترین میزان رشد در جهان را ازآن خود ساخته است.

از سوی دیگر قطر خود را به لوله های نفت و گاز وابسته نکرده است. این کشور با نفت کش های بزرگی که در اختیار دارد، میتواند با کشورهایی که در جغرافیای دور هستند، به راحتی ارتباط برقرارکند. این امر نیز سبب ناخشنودی و حسادت کشورهای منطقه شده است که اکثرا تولید کنندگان و صادرکنندگان انرژی فسیلی هستند.

این کشور همچنین در سایه تاسیس خبرگزاری الجزیره توانسته است در پلاتفورمهای بین المللی صاحب سخن باشد و این امردرکنار قدرت اقتصادی سبب شده است تا کشور تبدیل به بازیگری توانمند در سطح منطقه شود.

از سوی دیگر، نزدیکی قطر با ترکیه که یکی ازکشورهای درحال رشد منطقه و جهان است، همکاری دوکشوردرزمینه های بسیاری از أمور ساختمانی گرفته تا حیطه انرژی و سرمایه گذاریهای بزرگ قطر در ترکیه، سبب ناخشنودی بسیاری از کشورهای منطقه شده است. با در نظر گرفتن تمامی این واقعیت ها، دلیل اعمال تحریم علیه قطر آشکار میشود. میتوان گفت که دلیل بحران اخیرموقعیت جدید بوجود آمده در منطقه نمیباشد، بلکه قدرتهای بزرگ جهان در تلاش هستند تا با استفاده ابزاری از کشورهای منطقه جلوی ایجاد موازنه ای جدید در منطقه را بگیرند. یعنی میخواهند جلوی تاسیس سیستم جدید در منطقه را گرفته و سیستم قبلی و قدیمی موجود را حفظ نمایند. در این راستا نیز امروز قطر تبدیل به کشور هدف شده است، فردا هم کشوری دیگری میتواند مورد هدف قراربگیرد. یعنی سعی میگردد تا بر روی کشورهایی که از توان تغییر موازنه در منطقه برخوردار هستند، اعمال قدرت و کنترل صورت گیرد.