Bundan sonra heç zaman döyüş xəbərləri verməyək bu radiodan ...

  Müsahibə Azərbaycan və Türkiyə türkcələrindədir, oxuya və dinləyə bilərsiniz.

  Röpörtaj Azerbaycan ve Türkiye Türkçelerindedir, okuya ve dinleyebilirsiniz.

  Azerbaycan Türkçesinde.

Sevda Mirzə (aparıcı): TRT ailəsindən olan qonaqlarımız var. 41 dildə veb saytı, 37 dildə canlı radio yayımı olan TRT Xarıcı Yayımlar bölümünün - “Türkiyənin səsi” radiosunun sədr müavini Zəkəriyyə Aydın, Türkmən redaksiyasının rəhbəri Murad Toylu və İran redaksiyasından Güney azərbaycanlı əməkdaşımız Fəriba Oğuz.

  İranda – Güney Azərbaycanda, Orta Asiyada və Türkiyədə Novruz. Doğulduğunuz ölkələrdə bu bayram necə keçirilir?

Zekeriya Aydın (TRT Xarıcı Yayımlar bölümünün sədr müavini):  Öncəliklə gözəllikləri, yenidən doğuşu təmsil edən Novruzun - Şərqi Türküstandan başlayıb Balkanlara qədər çox böyük coğrafiyaları əhatə edən, təxminən 3 min illik yaşı olan bu bayramın bütün Türk aləminə - hər birimizə birləşdirici, necə gözəl və yaxşı bir gələcəyin ilk günü olması təmənnası ilə sözlərimə başlamaq istəyirəm.

  Biz “Türkiyənin səsi” radiosu olaraq dünyanın dörd bir yanına səslənən bir radioyuq. Bu baxımdan sizin hazırladığınız bu proqram da çox önəmlidir ki, bu vasitə ilə biz bayramda bütün hiss etdiklərimizi, duyduqlarımızı, duygularımızı dünyanın dört bir yanına çatdırırıq.

Sevda Mirzə (aparıcı): Bu yerdə azərbaycanlı dinləyicilərimizə onu söyləmək istəyirəm ki, bizim radionun sədr müavini Zekeriya Aydın Ərzurumda dünyaya gəlib. Ərzurum da elə bir yerdir ki, burada həm Türkiyənin, həm də Azərbaycanın bir çox adət-ənənələri yaşayır. Azərbaycanla bağlı çox şey Zekeriya bəyə yad deyil. Amma bu yerdə mən, Zekeriya bəy, icazənizlə, dostlara, yoldaşlarımıza da sözü vermək istəyirəm. İran redaksiyasından Güney Azərbaycanlı əməkdaşımız Fəriba xanım, Cənubi Azərbaycanda Novruz necə keçirilir?  

Fəriba Oğuz (İran redaksiyası): Mən bizi dinləyən hər kəsə əvvəl arzulayıram ki, bu il onlara çox gözəl bir il olsun. Dünyanın hər yerində barış olsun. Biz bundan sonra heç zaman döyüş, savaş xəbərləri verməyək bu radiodan, həmişə gözəl xəbərlər verək, bu cür oturub bayramlardan danışaq.

  Novruzla bağlı mən uşaqlıq xatirələrimdən danışmaq istəyirəm. Novruza bir ay qala bizdə - Təbrizdə bayram ayı başlayar. Mən Təbrizdə doğulmuşam, böyümüşəm, orta məktəb və universiteti də orada bitirmişəm. 17 ildir Ankaradayam. Uşaqlığım Təbrizdə keçdiyi üçün o dövr xatirələrim də bu yerlə bağlıdır. Bayram ayında alış-verişə gedilərdi, evə bayramlıq, uşaqlara paltarlar alınardı. Anam daha çox təlaşlı olardı, çünki evin hər yerini təmizləyərdi dib-bucağına qədər. Xalıları qaldırardı, pəncərələr silinərdi, yəni evin hər tərəfi təmizlənərdi. Axır Çərşənbədən bir əvvəlki çərşənbəyə Su Çərşənbəsi deyilərdi, o çox yaxşı yadıma gəlir. Yel Çərşənbəsində bir şey etməzdik, onunla bağlı heç nə yadımda deyil. Amma Su Çərşənbəsində səhər erkən atam bizi oyadardı: “Qalxın, gedirik eşiyə”. Bizi çıxarardı evdən, axar çayın üzərindən atılardıq. Hətta anam öyrətmişdi, deyərdik: “Atıl-matıl çərşənbə, bütün qada-bəlam tökülsün, bu axar çayla getsin”. Bir həftə sonra Od Çərşənbəsi olardı. Od qalanardı. Bu, Axır Çərşənbə idi. Odun üzərindən atılardlıq. Bu zamansa “Atıl-matıl çərşənbə, ayna kimi bəxtim açıl, Çərşənbə” deyərdik. Şəhərdə yaşayırdıq, amma yenə də qədim bəzi adətləri yaşatmağa çalışırdıq. Belə Çərşənbələrin birində bir gün oturmuşduq, gördük ki, qonşumuz dolçanı sallayır aşağı. Atam dedi: “Qabaqlar kəndlərdə bacadan şal sallardılar, ona bayram hədiyyəsi qoyardılar”. Qonşumuz ki dolçanı sallamışdı, evdə xonçadan pay qoyduq, çəkdi yuxarı. Adətlərdən bir bu idi. Şəhriyarın sözlərilə desək:

Bayram idi, gecəquşu oxurdu,

Adaxlı qız bəy corabı toxurdu,

Hərə şalın bir bacadan soxurdu.

Ay nə gözəl qaydadır şal sallamaq,

Bəy şalına bayramlığın bağlamaq...

Şal istədim mən də evdə ağladım,

Bir şal alıb tez belimə bağladım,

Qulamgilə qaşdım, şalı salladım.

Fatma xala mənə corab bağladı,

Xan nənəmi yada salıb ağladı.

Sevda Mirzə (aparıcı): Bununla biz həm də Şəhriyarı yada salmış olduq. İndi sözü sizə veririk Murat bəyə. Orta Asiyada Novruz necə keçirilir?

Murad Toylu (Türkmən redaksiyasının rəhbəri): Mən də əvvəlcə Azərbaycanlı soydaşlarımızı salamlayıram. Bu gözəl bayramın gözəl günlərin başlanğıcı olmasını diləyirəm. İnşaallah, bu bayram Qarabağsız son bayram olsun. Gözəl bayramlarda, gözəl günlərdə edilən arzular, diləklər həyata keçirmiş, belə bir inancımız var. Allah əsgərlərimizə də yar olsun, onlara güc versin.

  Türkmənistanda - bizdə bu bayrama Novruz deyirlər. Türk cəmiyyətlərinin hamısında adətlər eyni, ya oxşardır. Novruzdan 5-6 gün əvvəl, təbii ki, böyük təmizlik başlayır. Evin gəlinləri, analar şirin təlaşla hər tərəfi təmizləyər, qaydaya salarlar. Amma o biri tərəfdən də uşaqların hərəkətləri məhdudlaşar: "Aman, mən oranı təmizlədim. Oraya keçmə. Buranı pozma". Əlbəttə, indi bunları xatırlayında gözəldir, davam etməli adət-ənənələrdir.

  Bu Bayramın əsl başlanğıcı Şimal yarımkürəsinə Günəşin düz (dik) düşməsilə bağlıdır. Təbiətin canlanmasının kökündə bu yatır. Yəni Novruz sadə bir bahar bayramı deyil, bunun elmi tərəfi də var.

  Süfrəyə gəlincə. Adətən Türküstanda yerkökülü, ətli, bölgəyə aid xüsusi plov - gözəl dadı olan bir yemək hazırlanır, böyük qazanlarda bişirilir. Bundan başqa, bu, Azərbaycan türklərində də var, siz səməni deyirsiniz. Bizdə də təzə, yaşıl buğdadan bir şirin kökə edərlər, ona sömelek deyirlər. Bunu böyük qazanlarda bir neçə adam və ya qonşularla bərabər hazırlayır, sonra bu buğda şirniyyatından paylayırlar. Bu da o mənaya gəlir ki, buğda ki artıq yetişdi, demək, bahar oyandı.

Sevda Mirzə (aparıcı): Bu yerdə onu deyim ki, Azərbaycan bayram süfrəsində şəkərbura, paxlava və bayrama xas Novruz çörəkləri olur, Orta Asiyada - Türküstanda isə sümelek.

Murad Toylu (Türkmən redaksiyasının rəhbəri): Anadoluda isə boğusak, yəni bişmə də deyir, çox bölgəsində onu hazırlayır, paylayır, evə gələnlər üçün yanına mürəbbə də qoyurlar. Necə deyim? Çox xoş bir bayramdır. Xoşbəxtliklə, həsrətlə gözlənilən bayramdır, gözəlliklər gətirir.

  Bu bayramın yeni olmadığını xüsusi vurğulamaq istəyirəm. Türkmənlərin məşhur şairi, 18-ci əsrdə yaşamış Mahtumqulu deyir ki, Novruzla bağlı

Gəlsə Novruz aləmə, rəng qılar cihan peyda.

Bülbüllər avaz vurub dağ qılar duman peyda.

Bicanlar cana gəlib açarlar dehan peyda.

  Yəni bizim bu gün dediyimiz o bülbüllər xoş avaz, yeni gün, yeni başlanğıc, təbiətin oyanması mənasındadır. Digər nümunələr də var. (Azərbaycan dilində də təbrik söyləyir.)

Zekeriya Aydın (TRT Xarıcı Yayımlar bölümünün sədr müavini): Bütün Türk millətinin bayramı hamımıza, xüsusilə, mehmetciyimizə (əsgərimizə) bu anlarda vətənin hər yerində xidmətdə olan hər kəsə mübarək olsun. Hər şeyin gözəlliyi üçün bir başlanğıç olsun. Çeşidli şəkillərdə qeyd edirik bayramı. Bu həm də Türk millətinin birliyini ifadə edən bir bayramdır.

Sevda Mirzə (aparıcı): Mən də sizin hər birinizə təşəkkür edirəm ki, bu gün buradan bütün dünyaya səsləndiniz, hər kəsi təbrik etdiniz… Onu da demək istəyirəm ki, bu gün studiyamızda türk dünyasının müxtəlif ölkələrindən olan insanlar var və hər birimiz öz adət-ənənələrimizdən danışdıq və eyni olduğumuzu, eyni soydan olduğumuzu bir daha gördük. Bunu da qeyd edim ki, əslində bizim bayramımıza bir şadlıq da qatıldı bu il. Bu da Afrini xilas etməyimiz oldu terrorçulardan. Afrin - Zeytun Budağı Hərəkatı bir daha göstərdi ki, Türkiyənin yanında yenə cani-könüldən Türk dünyasından olan dövlətlər oldu. Türkiyənin yalnız buraxmadılar. Bu bir daha Türk dünyasının birliyini aşkar şəkildə göstərdi. Beləliklə, bu gün bu studiyadan Orta Asiyadan, Qafqazdan Balkanara qədər bütün türk dünyasını Novruz bayramı münasibətilə təbrik edirik.              

Türkiye Türkçesinde.

Sevda Mirze (sunucu): TRT ailesinden olan misafirlerimiz var. 41 dilde web sitesi, 37 dilde canlı radyo yayını olan TRT Dış Yayınlar Dairesi’nin - “Türkiye’nin Sesi” Radyosunun Başkan Yardımcısı Zekeriya Aydın, Türkmen’ce Masasının Sorumlusu Murat Toylu ve İran Masasından Güney Azerbaycanlı çalışanımız Feriba Oğuz. Bu sorularla başlamak istiyorum: doğduğunuz ülkelerde İran’da – Güney Azerbaycan, Orta Asya ve Türkiye’de Nevruz nasıl kutlanıyor?

Zekeriya Aydın (TRT Dış Yayınlar Dairesi Başkan Yardımcısı): Öncelikle bayramı temsil eden, güzellikleri, yeniden canlanmayı temsil eden, Doğu Türküstan’dan başlayıp Balkanlara kadar çok büyük coğrafyaları etkileyen, yaklaşık 3 bin yıllık mazisi olan Nevruz’un - böyle büyük bayramın bütün Türk alemine, hepimize birleştirici, daha nice güzel, iyi bir geleceğin ilk günü olması temennisi ile sözlerime başlamak istiyorum. Biz Türkiye’nin Sesi radyosu olarak dünyanın dörd bir yanına seslenen bir radyoyuz. Bu vesileyle, sizin yaptığınız bu programla biz bu bayramdakı bütün hissettiklerimizi, duyduklarımızı, duygularımızı dünyanın dört bir yanına iletiyoruz.

Sevda Mirze (sunucu): Bu yerde bunu söylemek istiyorum ki, bizim radyonun başkan yardımcısı Zekeriya Aydın Erzurum’da doğmuş. Erzurum da öyle bir yer ki, burada hem Türkiye, hem de Azerbaycan’ın bir çok adetleri, gelenekleri yaşıyor. Azerbaycan’la ilgili çok şey Zekeriya beye yabancı değil. Zekeriya bey, izninizle, dostlara, arkadaşlarımıza sözü verelim. İran masasından Güney Azerbaycanlı meslektaşımız Feriba hanım söylesin Güney Azerbaycan’da Nevruz nasıl kutlanıyor?

Feriba Oğuz (İran Masası): Ben bizi dinleyen herkes için önce dilemek istiyorum ki, bu yıl onlar için çok güzel bir sene olsun. Dünyanın her yerinde barış olsun. Biz bundan sonra hiç bir zaman savaş haberleri vermeyelim bu radyodan, her zaman güzel haberler verelim, böyle hep oturup bayramlardan bahsedip konuşalım.

  Nevruzla ilgili ben çoçukluk hatıralarımdan konuşmak istıyorum. Nevruz’a bir ay qalmış bizde – Tebriz’de bayram ayı başlar. Ben Tebriz’de doğdum, orada büyüdüm, orta okul ve universiteyi de orada bitirdim. 17 yıldır Ankara’dayım. Çocukluğum Tebriz’de geçtiği için o zamana ait hatıralarım da bu yerle bağlantılı. Bayram ayında alışverişe giderlerdi, eve bayramlık, çocuklara kiyafetler alınırdı. Annem daha çok telaşlanırdı, çünkü evin her yerini köşe bucak temizlerdi. Halıları kaldırırlardı, pencereler silinirdi, yani evin her tarafı temizlenirdi.

  Ahır Çarşambadan (son Salı) önceki Çarşambalardan olan Yel (Hava) Çarşambasında bir şey etmeztik, onunla ilgili hiç aklımda anı yok. Ama Su Çarşambasında sabah erkenden babam bizi uyandırırdı: “Kalkın, dışarı çıkıyoruz”. Bizi çıkarırdı evden, akar çayın üzerinden atlardık. Hatta annem öğretmişti, derdik: “Atıl matıl çarşamba, bütün dert, belam dökülsün, bu akar çayla gitsin”. Od (Ateş) Çarşambası olurdu. Ateş yakılırdı. Bu, Ahır (son) Çarşamba idi. Ateşten atlardık. Bu zamansa “Atıl matıl çarşamba, ayna gibi bahtım açıl, Çarşamba” derdik. Şehirde yaşayorduk, ama yine de eski bazı geleneklerimizi yaşatmaya çalışıyorduk. Böyle Çarşambaların birinde bir gün oturmuşuz, gördük ki, konşumuz kovayı (dolçayı) sallıyor aşağı. Babam dedi: “Önceden köylerde bacadan şal sallarlardı, ona bayram hediyesi koyulurdu”. Komşumuz ki kovayı sallamıştı, evde honçadan (bayram sofrasından) pay koyduk, çekti yukarı. Adetlerden bir buydu. Şehriyar’ın sözlerile desek:

Bayram idi, gecekuşu okurdu,

Adaklı kız bey corabı tokurdu,

Her kes şalın bir bacadan sokurdu.

Ay ne güzel kayidedir şal sallamaq,

Bey şalına bayramlığın bağlamak...

Şal istedim, ben de evde ağladım,
Bir şal alıb tez (çabuk) belime bağladım,
Kulamgile koştum, şalı salladım.
Fatma teyze bana corap bağladı,
Han ninemi yada (akıla) salıp ağladı.

Sevda Mirze (sunucu): Bununla biz bayram günü hem de Şehriyar’ı anmış olduk. Şimdi sözü size veriyoruz, Murat beye: Orta Asya’da Nevruz nasıl kutlanır?

Murat Toylu (Türkmen’ce Masa Sorumlusu): Ben de öncelikle Azerbaycanlı soydaşlarımızı selamlıyorum. Bu güzel bayramın güzel günlerin başlangıcı olmasını temenne ediyorum. İnşallah, bu bayram Karabağ’sız son bayram olsun. Güzel bayramlarda, güzel günlerde edilen dilekler, temenniler kabul olurmuş, böyle bir inancımız var. Allah Mehmetçiğimize de yar olsun, güç versin.

  Bu bayramın asıl başlangıcı Kuzey Kutbuna Güneşin dik düşmesi, Doğanın canlanmasıdır, işin temelinde bu yatıyor. Yani bu sadece basit bir bahar bayramı değil, bunun bir bilim tarafı da var.

  Türkmenistan’da – bizde bu bayrama Novruz diyorlar. Türk topluluklarının hepsinde adetler aşağı yukarı aynı, ya da benzerdir.  Nevruzdan 5, 6 gün önce tabi ki büyük temizlik başlar. İşte evin gelinleri, analar tatlı telaşla her tarafı temizler, düzenlerler. Ama o biri taraftan da çocukların hareketleri sınırlanır, “aman, ben orayı tezmiledim, oraya geçme, burayı bozma”. Tabi, şimdi bunları hatırlayınca güzel anılır, devam etmesi gereken geleneklerdir.

  Genellikle Türküstan’da havuçlu, etli, bölgeye özel pilav – güzel tadı olan bir yemek hazırlanır, büyük kazanlarda yapılır. Ayrıca bu Azerbaycan Türklerinde de var, siz “semeni” diyorsunuz. Bizde de taze, yeşil buğdaydan bir tatlı yaparlar, ona “sömelek” diyorlar. Bunu büyük kazanlarda bir kaç kişi veya komşu ile beraber yapar ve bu buğday tatlısından ikram ederler. Bu da o anlama geler ki, buğday artık yetişti, bahar uyandı.

Sevda Mirze (sunucu): Azerbaycan bayram sofrasında şekerbura, baklava ve bayrama has Nevruz çörekleri olur, Orta Asya’da – Türküstan’da ise sömelek.

Murat Toylu (Türkmen’ce Masa Sorumlusu): Anadolu’da ise boğusak, pişme derler, çoğu bölgesinde yapar, ikram eder, gelenler için yanına reçel de koyarlar. Nasıl diyeyim? Çok hoş bir bayram. Mutlulukla, hasretle beklenen bayramdır. İnşallah güzellikler getirir.

  Bu bayramın yeni olmadığını da özellikle vurgulamak istiyorum. Türkmenlerin meşhur şairi, 18. yüzyılda yaşamış Mahtumkulu şöyle diyor Nevruzla ilgili:

  Gelse Nevruz aleme renk kılar sihan peyda,

  Bülbüller avaz vurup dağ kılar duman peyda,

  Bicanlar cana gelip açarlar dehan peyda,

  Yani bizim bugün söylediğimiz işte bülbüller, hoş avazlar, yeni gün, yeni başlangıc, doğanın uyanması. Diğer örnekler de var. (Azerbaycan dilinde de tebrik söylüyor.)

Zekeriya Aydın (TRT Dış Yayınlar Dairesi Başkan Yardımcısı): Bütün Türk milletinin bayramı hepimize, özellikle şu anda görev başında olan Mehmetçiğimize veya vatani görevini yapan bütün herkes için mübarek olsun, kutlu olsun. Her şeyin güzelliği için bir başlanğıç olsun. Çeşitli şekillerde kutlasak da, bu Türk milletinin birlikteliğini ifade eden bir bayramdır.

Sevda Mirze (sunucu): Ben de sizin her birinize teşekkür ediyorum ki, bugün buradan bütün dünyaya seslendiniz, herkesi tebrik ettiniz… Onu da demek isterim ki, bugün stüdyomuzda Türk dünyasının farklı ülkelerinden olan insanlar  - her birimiz kendi adet ve geleneklerimizden konuştuk ve aynı olduğumuzu, aynı soydan olduğumuzu bir daha gördük. Bunu da ekleyeyim ki, aslında bizim bayramımıza bir neşe de katıldı bu yıl. Bu da Afrin’i teröristlerden kurtarmamız oldu. Afrin - Zeytin Dalı Harekatı bir daha gösterdi ki, Türkiye’nin yanında yine candan, gönülden Türk dünyasından olan devletler oldu. Türkiye’yi yalnız bırakmadılar. Bu bir daha Türk dünyasının birliyini açık şekilde gösterdi. Böylelikle, bugün bu stüdyodan Orta Asya’dan, Kafkaz’dan Balkanara kadar bütün Türk dünyasını Nevruz bayramını kutluyoruz.